یادداشت - به قلم محسن ابراهیمی/ اصناف؛ مجرای چانه زنی برای تصمیماتی عقلانی

یادداشت – به قلم محسن ابراهیمی*

محسن ابراهیمی – کاندیدای اتحادیه رستورانها و سفره خانه های سنتی شیراز/

 در تاریخ معاصر ایران از انقلاب مشروطیت به این سو اصناف و بازاریان از مهم ترین اقشاری بودند که با توجه به ماهیت شغلی شان، کارکردهای اقتصادی اجتماعی پررنگی داشتند و به مثابۀ طبقه ای سیاسی اقتصادی، ایفای نقش کردند. این گروه ها به عنوان بخشی از ساختار حیات شهری، با تأثیرپذیری از سیاست های دولتی و اوضاع جهانی، در جریان حوادث مهم کشور قرار گرفتند. از مهم ترین مشخصه های حیات شهری، در هر دوره ای، وجود بازار و بازاریان با هدف کسب سود و تأمین ارزاق و مایحتاج مردم بود. در هر یک از این بازارها، مجموعه مختلفی از اصناف متعدد با الزامات خاص هر صنف، وجود داشت. اصناف جمع صنف (طبقه، گروه، نوعی نظم اجتماعی) است که از قرن یازده قمری به بعد، به گروهی از پیشه وران اطلاق می شد. بنابراین، نظام صنفی و نهاد پیشه وری در ساختار سیاسی اجتماعی ایران، نهادی تأثیرگذار بود و نقش بسیاری در تحولات ایفا می کرد.

امروز هم می توان گفت که اصناف نقش بازوی اجرایی وزارت صنعت، معدن و تجارت را در شبکه توزیع ایفا می کنند و همواره توانسته است به عنوان نهادی تاثیرگذار و اثربخش در ساختار سیاسی حاکمیت نقشی واسطه ای در راستای عقلانی سازی تصمیمات ایفا کند. این اثر گذاری بر بخش هایی از  اقتصاد کشور و در تمامی شاخص های اقتصادی از جمله تولید ناخالص داخلی، رشد اقتصادی، میزان نرخ تورم و …شامل می شود.

هم اکنون بیش از ۲ میلیون واحد صنفی در کشور به فعالیت اقتصادی مشغولند که جمعیتی بالغ بر ۶ میلیون نفر را در این حوزه در بر می گیرد که به طور مستقیم یا غیر مستقیم در این بخش از اقتصاد جامعه به کار و فعالیت اشتغال دارند. بنابراین پرداختن به مسائل و مشکلات این جمعیت عظیم که سهمی انکار ناپذیر در اثر بخشی حرکات تاریخ معاصر ایران دارند می تواند یکی از دغدغه های امروز همه ی فعالین این حوزه باشد. از جمله ی مهمترین مشکلات امروز جامعه ی اصناف می توان موارد زیر را نام برد:

– نبود امکانات مالی صنوف خرده فروش برای ارتقا و افزایش میزان دادوستد.

– عدم حمایت بانک ها و موسسات پولی و اعتباری از اصناف و اختلاف خاص بهره تسهیلات اعطایی به اصناف در مقایسه با سایر بخش ها (واحدهای صنفی ۲۴ درصد و واحدهای صنعتی ۱۶ درصد که در دوسال گذشته این روند رو به بهبودی است )

– نداشتن یک تشکل کشوری مناسب و قدرتمند جهت برقراری تعامل منطقی با دولت و نهادها و موسسات وابسته.

– فقدان قانونی قوی جهت حمایت از صاحبان واحدهای صنفی و عدم حمایت کافی دولت در امر بیمه متصدیان واحدهای صنفی.

– فقدان ارتباط نهادی اصناف با بازارهای بین المللی صادراتی و حضور در بازارهای جهانی در حوزه اصناف.

با توجه به این مسائل لازم به ذکر است که اصناف در ایجاد اشتغال پایدار برای کشور نقش مهمی ایفا می کنند. چرا که اصناف یک تشکل مدنی چند میلیونی هستند که هیچ گاه باری برای دولت ها ایجاد نکرده اند اما هیچگاه ظرفیت آنها آنگونه که باید دیده نشده است.

تاریخ پر فراز و نشیب اصناف در دوران جدید نقشی بسیار حیاتی به آن ها بخشیده است، چرا که در گذار از مسئولیت های سنتی این قشر با سابقه امروزه الزامات جدیدی پیش روی آن ها قرار گرفته است. لزوم آموزش های لازم برای حفظ و بقای صنوف مختلف و حفظ سهم خود از تولید در هر بخشی از لوازم اساسی اقتصاد امروز است. اقتصاد جوامع مختلف امروزه با پیچیدگی های خاصی که در همه ی جوانب آن ها ایجاد شده است، رقیب های سنتی را به نفع صنعت از میدان بیرون می کند؛ اما در این میان تبدیل پتانسیل های موجود در اصناف برای ایجاد مزیت رقابتی شانس اول تمامی اصناف برای به حداکثر رساندن جایگاه اثر بخشی آنان است. رستوران ها، بازار ها، مکان های سنتی و میراث های ما هر کدام در جهان امروز بخشی از درآمد های پایداری هستند که با ایجاد مزیت های رقابتی می توانند محل اصلی تولیدات پاک باشند. این تولیدات با پیوند خوردن با ایده های نوین و خلق ایده های جدید به مدد دانش نوین می توانند هر عرصه را به صنعتی با درآمد بالا تبدیل کنند.

شاید لازم به تذکر نباشد که اقتصاد دانش امروزه عام تر از هر مفهومی در دانش اقتصاد است و می تواند عرصه های مختلف را به مدد دانش نوین دارای مزیت رقابتی کند. امروزه علاوه بر مشکلاتی که در بالا به آن ها اشاره شد در اصناف مختلف می توان با مدد گرفتن از این مهم نقش و تاثیر گذاری هر کدام از اصناف را ارتقا بخشید.

اما ارتقای این نقش چه ضرورتی دارد؟ برای پاسخ گتفن به این سوال می توان باز هم اشاره ای به نقش تاریخیی این قشر در ادوار مختلف انداخت. مرور تاثیرگذاری های اصناف و بازار در تاریخ ایران بر هیچ کس پوشیده نیست. امروزه هم اصناف با ایجاد و ساماندهی تشکل های مدنی و رسمی و غیر رسمی خود می توانند جمعیت فراوانی از کشور را پوشش دهند و در مواقعی که نیاز به ایجاد یک تاثیر مثبت در راستای پیشرفت کشور وجود دارد این قشر نیز نقش همیشگی خود را در راستای افزایش ثروت و تولید شغل ایفا و نمایان کند.

علاوه بر این مسائل، از آنجا که اصناف همواره با شور و مشورت الفت دیرینه داشته اند این قشر زمیینه ی گفت و گوی بی واسطه را برای خیل عظیم کاسبان و حرف مختلف با نهاد های دولتی را تسهیل و ایجاد می کنند و این گفت و گو منجر به شکل گیری مجرایی برای اتخاذ تصمیم های مشترک میان مسئولین و فعالین هر عرصه می شود. این تصمیمات را می توان برآمده از عقل جمعی دانست که حمایت دولت از برنامه های اصناف در واقع حاکم نمودن عقل جمعی صنوف مختلف خواهد بود. در این میان ایین فرایند می تواند به عقلانی سازی و انعطاف پذیری تصمیمات با توجه به نیاز های زمان منجر شود. این نوع عقلانی سازی تصمیمات کلان امروزه نیاز اصلی کشور خواهد بود که با توجه به نیاز شدید جامعه به ایجاد اشتغال می تواند نقش دیرین اصناف را نیز به آن ها بازگرداند.

بنابراین به اعتقاد نگارنده امروزه یکی از نکات بسیار مهم برای سیاستگذاری توجه ویژه به فعالین اصناف است که با مدد دانش امروز می تواند منجر به شکل گیری مزیت های رقابتی در صنوف مختلف شود و زمینه را برای تولید هر چه بیشتر و ایجاد رونق فراهم آورد.

محسن ابراهیمی
کاندیدای اتحادیه رستورانها و سفره خانه های سنتی شیراز

انتهای پیام/ سحر محمدزاده