تحلیل سانحه بوئینگ ۷۳۷ از زبان یک خلبان

به گزارش ریواس جنوب از یاسوج به نقل از تهران‌پرس، هواپیما دارای ۱۶۷ مسافر و ۹ نفر خدمه پروازی بود‌ که همه سرنشینان آن جان باختند؛ اغلب مسافران این پرواز (حدود ۱۴۰ نفر) ایرانی بودند.‌

پس از وقوع این سانحه تیم بررسی سانحه سازمان هواپیمایی کشوری به سایت سانحه در محل وقوع حادثه اعزام شدند.

جمع‌آوری قطعات هواپیما که پراکندگی زیادی داشت انجام و قطعات به آشیانه‌ای در فرودگاه امام خمینی (ره۹ منتقل شد همچنین پیکرهای مسافران نیز به پزشکی قانونی منتقل شد.

همچنین در ساعات پایانی روز چهارشنبه نیز‌ سازمان هواپیمایی کشوری گزارش اولیه وقوع این سانحه را منتشر کرد.

براساس گزارش اولیه دفتر بررسی سانحه سازمان هواپیمایی، نقص فنی موجب آتش‌سوزی، قطع ارتباطات مخابراتی و نهایتا سقوط هواپیما شده است؛ هواپیما ابتدا تا ارتفاع ۸۰۰۰ پا صعود می‌کند و پس از آن همزمان اطلاعات هواپیما از صفحه رادار حذف و هواپیما با از دست دادن ارتفاع با زمین برخورد کرده و متلاشی می شود. هیچ پیام رادیویی توسط خلبان در خصوص شرایط غیر معمول دریافت نشده است.

* هواپیما در آسمان آتش گرفت

‌در این گزارش اولیه همچنین آمده است: مطابق گزارش های شاهدان عینی (افرادی بر روی زمین و خدمه پرواز عبوری در ارتفاع بالا که رویداد را مشاهده و گزارش کرده است) آتش سوزی در هواپیما مشاهده و بر دامنه آن افزوده شده و پس از برخورد هواپیما با زمین، انفجار ناشی از برخورد به وقوع می پیوندد؛ مسیر برخورد هواپیما نشان‌دهنده این است که هواپیما که ابتدا به سمت غرب در حال خروج از محدوده فرودگاه بوده و پس از بروز یک مشکل فنی به سمت راست گردش کرده و در زمان سقوط دارای خط سیری در مسیر بازگشت به فرودگاه بوده است.

اما پس از بروز این سانحه هوایی برخی رسانه‌‌ها خارجی با حاشیه‌سازی درباره این سانحه هوایی‌ و انشتار عکسی مبهم از یک کلاهک موشکی، سعی کردند این حادثه هوایی را سیاسی جلوه دهند و با حاشیه‌سازی‌ برای آن،‌ فضای کشورمان را ناامن جلوه دهند.

در این راستا به سراغ یکی از خلبانان سابق بوئینگ رفتیم و از وی درباره کلیات این سانحه جویا شدیم.

کاپیتان هوشنگ شهبازی که از خلبانان مشهور کشور‌ است و فرود بدون چرخ هواپیمای ایران‌ایر را در کارنامه خود دارد، در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تهران پرس، ‌اظهار داشت: برخی رسانه‌های معاند با توجه به اتفاقات اخیر به دنبال این هستند که از آب گِل‌آلود ماهی بگیرند و هر اتفاقی را سیاسی جلوه دهند اما همه نهایتاً به این نتیجه خواهند رسید که سقوط هواپیمای ۷۳۷ یک سانحه معمولی بوده است.

فارس: به نظر شما در حال حاضر تا چه میزان می‌توان درباره این سانحه اظهار نظر کرد؟

شهبازی: ببینید، ‌هواپیمایی که روز چهارشنبه سقوط کرد (بوئینگ ۷۳۷)، تقریباً نو محسوب می‌شد و حدود ۴۲ ماه قبل ساخته و سال ۲۰۱۶ میلادی تحویل اوکراین شده بود.

اعلام علت وقوع سانحه قبل از بررسی کمیته بررسی سانحه سازمان هواپیمایی در همه دنیا امری غیرتخصصی است؛ چگونگی بروز نقص فنی، چرایی عدم توانایی خلبان در کنترل هواپیما، آتش گرفتن موتور و یا هر اتفاق دیگری که برای این هواپیما رخ داده است همه در کمیسیون بررسی سانحه مشخص می‌شود و منطقی نیست که قبل از سانحه کسی اعلام کند چه اتفاقی در هواپیما رخ داده است و باید منتظر ماند امور سوانح سازمان هواپیمایی کشوری که تنها مرجع صالح رسیدگی‌کننده به سوانح هوایی است این مسأله را به صورت کامل بررسی و تحلیل کند.

‌نوار مکاتبات خلبان و نوار پارامترهای موتور در جعبه سیاه (FDR&CVR) که همه اطلاعات فنی در لحظه سقوط و سانحه در آن ضبط می‌شود به صورت کامل توسط سازمان هواپیمایی کشور تحلیل و پردازش شود و منطقی نیست از الان درباره این سانحه، به غیب‌گویی بپردازیم.

* به نظر می‌رسد مشکلِ اولِ هواپیما از موتورش شروع شده است

فارس: آیا طبق شواهد اولیه آتش گرفتن موتور یا قطعه‌ای از هواپیما در پرواز تایید می‌شود؟

شهبازی: ‌از ظواهر امر می‌توان تشخیص داد که کلیات موضوع سانحه چه بوده است، ‌فیلم‌هایی که در فضای مجازی از این سانحه پخش شده است، مشخص می‌کند که قسمتی از هواپیما ابتدا آتش گرفته است که فقط می‌توانسته، موتورش باشد و اتفاقات بعدی از آنجا آغاز شده است، حال اینکه خلبان چرا نتوانسته هواپیما را کنترل کند و اتفاقات بعدی چه بوده است که کنترل هواپیما چگونه انجام شده است همه در جعبه سیاه مشخص می‌شود.

* بازخوانی و پردازش جعبه سیاه طبق قانون ایکائو در ایران انجام می‌شود

فارس: آیا ‌‌ایران می‌تواند جعبه سیاه این هواپیما را در اختیار کشورهایی نظیر آمریکا (کشور طراح هواپیما) یا اوکراین (کشور مالک هواپیما) قرار دهد؟‌ کما اینکه کمیسیون بررسی سانحه اوکراین نیز در ایران حضور دارند و با کمیسیون‌ بررسی سانحه ایرانی در این حادثه همکاری می‌کنند.

شهبازی: طبق قوانین ایکائو و سازمان جهانی هواپیمایی، در هر کشوری که سانحه رخ دهد باید کمیسیون بررسی سانحه آن کشور به بررسی سانحه بپردازد، همچنین این امکان وجود دارد که ذینفعان یعنی نماینده طراح هواپیما، نماینده کشور مالک هواپیما و نماینده کشوری که مسافرانی در آن پرواز داشته است در کمیسیون بررسی سانحه حضور یابند؛ حال نمی‌دانم چرا ‌از سوی عده‌ای عنوان می‌شود که ضرورت دارد جعبه سیاه به آمریکا برود؟

* وقتی اغلب مسافران این پرواز ایرانی بوده‌اند، مطرح کردن پرتاب موشک‌ ‌غیرمنطقی است

فارس: عده‌ای بدون در نظر گرفتن بازخوانی جعبه سیاه توسط کمیسیون بررسی سانحه، مدعی ‌برخورد موشک با این هواپیما هستند، از نظر شما که خلبان پروازهای زیادی بوده‌اید آیا هواپیما پس از برخورد موشک، امکان ادامه مسیر را دارد؟

شهبازی: اولاً باید گفت اغلب مسافران این هواپیما (حدود ۱۴۰ نفر) ایرانی بوده‌اند قطعاً کشور ایران در این حادثه با توجه به جان باختن تعداد زیادی از هموطنانمان، خسران بیشتری دیده است و طبق قوانین صنعت در سوانح، ما نسبت به همه کشورها ذینفع‌تر ‌هستیم حال اینکه عده‌ای شایعه می‌کنند این هواپیما مورد اصابت موشک، M1، M2 و غیره قرار گرفته است، غیر‌ منطقی است، اینها سوءاستفاده‌های رسانه‌های معاند است‌.

* چطور موشک ادعایی شایعه‌سازان به هواپیما خورده اما کلاهک موشک سالم است؟

فارس: البته عکسی در فضای مجازی با تصویر کلاهک یک موشک منتشر و ادعا شد در سایت سانحه گر‌فته شده است، چنین چیزی امکان دارد؟

شهبازی:‌ به شخصه از طرح چنین شایعاتی مبنی بر برخورد موشک با این هواپیما، انتقاد دارم؛ عده‌ای در فضای مجازی با انتشار تصاویری غیرمرتبط و غیرواقعی، سعی در القای این موضوع دارند که موشکی با این هواپیما برخورد کرده است،  به عنوان مثال عکسی از سر کلاهک یک موشک را نشان می‌دهند و می‌گویند این دلیلی بر اصابت موشک است، اولا این عکس مربوط به کجاست؟ ضمناً مگر وقتی یک موشک به جایی برخورد می‌کند، کلاهک موشک سالم می‌ماند؟ نباید اول چاشنی یک موشک عمل کند؟ در حالی که فقط قطعه اول در عکس کذایی سالم بوده است و بقیه جاها از بین رفته بود.

تصویری که عده‌ای مدعی بودند از سایت سانحه بوئینگ ۷۳۷ گرفته شده اما رئیس کمیسیون بررسی سانحه سازمان هواپیمایی در گفت‌‌وگو با فارس آن را رسماً رد کرد و جعلی خواند و گفت: چنین قطعه‌ای در سایت سانحه اصلا وجود نداشته است.

شهبازی: شما فرض کنید دو خودرو ‌شاخ به شاخ با یکدیگر تصادف می‌کنند، قطعا در این تصادف، اول جلو‌ پنجره و موتور خودروها آسیب می‌بیند، نمی‌شود که ابتدا صندوق عقب آسیب ببیند ولی جلوبندی خودرو سالم باشد، الان پس چرا کلاهک موشک ادعا شده در عکس آقایان، سالم است؟! اینها همه نشان از شایعات دارد و ما موافق این مسأله نیستیم و باید منتظر باشیم تا سازمان هواپیمایی کشوری نظر خود را اعلام کند و پس از بررسی و پردازش جعبه سیاه، این آنالیزها انجام شود.

* سقوط بوئینگ ۷۳۷ اوکراینی قطعاً علت فوق‌سری و نظامی و سیاسی ندارد

شهبازی: این هواپیما در کشور ما سانحه داده است و طبق قانون باید در کشور ما علت بروز سانحه بررسی شود، اوکراینی‌ها هم که طبق قانون سازمان هواپیمای کشوری می‌توانند در جلسات بررسی سانحه حضور یابند، حتی می‌توانند کمک کنند و ایده‌های خود را مطرح کنند تا علت وقوع سانحه که قطعاً یک علت معمولی و فنی دارد مشخص شود؛ این حادثه قطعاً علت فوق‌سری و نظامی و سیاسی ندارد، اتفاقی است که رخ داده است و فقط از طریق بررسی جعبه سیاه با حضور همه ذینفعان دلیل آن مشخص می‌شود.

* خلبان در ۶ دقیقه از پرواز تا سانحه مگر چقدر وقت داشت با برج مهرآباد صحبت کند‌

فارس: دلیل عدم مکالمه خلبان بوئینگ ۷۳۷ اوکراینی با برج مراقبت فرودگاه مهرآباد پس از خروج از برج مراقبت فرودگاه امام خمینی (ره) به نظر شما چه بود؟

شهبازی: ‌در پروازها معمولا دو نفر شامل خلبان و کمک خلبان مسؤول هستند، یکی وظیفه پرواز هواپیما را بر عهده دارد و دیگری غیر از اینکه ‌با برج مراقبت و اپروچ صحبت می‌کند، باید اگر هواپیما در حالت اضطراری قرار داشت یعنی اگر بخشی از هواپیما آتش گرفت یا اشکالی رخ داد، چک لیست خود را طبق کتاب هواپیما انجام دهد.

در این سانحه هم خلبان‌ها چک لیست خود را به صورت نرمال انجام داده‌اند، با برج مراقبت فرودگاه امام خمینی (ره) صحبت کرده‌اند، با اپروچ صحبت کرده‌اند و بعد از آن هم به برج مهرآباد متصل شده‌اند؛ اما باید دقت کرد که ۶ دقیقه پس از برخاستن این سانحه رخ داده است، خلبان و کمک خلبان فرصتی برای مکالمه با برج مهر‌آباد نداشتند، کمک خلبان باید در آن مدت زمان اولیه چرخ‌ها و فلپ را جمع‌آوری کند، خلبان در حال پرواز دادن هواپیما است و کمک خلبان همزمان همه این کارها را انجام می‌دهد، چک لیست را چک می‌کند، از برج فرودگاه امام خداحافظی می‌کند، سوئیچ می‌کند و غیره.

‌در این حادثه پیش از آنکه خلبان با برج مراقبت مهرآباد صحبت کند دچار اتفاقی شده است، بنابراین ترجیحاً از آن منظر که خاموش کردن آتش هواپیما در اولویت‌شان بوده است، مشغول مدیریت آتش‌سوزی موتور ‌هواپیما بوده‌اند و در آن ۶ دقیقه فرصتی نبوده است که با برج مراقبت مهر‌آباد هم صحبت کنند، چون در مدت زمانی کوتاه، ابتدا از محدود برج مراقبت فرودگاه امام خارج شده‌اند و زمانی هم که به برج مهر‌آباد و اپروچ سوئیچ کرده‌اند، درگیر موضوع آتش‌سوزی شده‌اند و هنوز برای صحبت با برج مهر‌آباد دیر نشده بود چون ۶ دقیقه بیشتر از پرواز نگذشته بود.

* علت دقیق وقوع سانحه فقط با بررسی کمیسیون بررسی سانحه مشخص می‌شود

شهبازی: برای آنکه همه پازل‌ها را کنار هم بچینیم می‌توان هزاران حدس را مطرح کرد ولی از بین این هزار حدس، فقط یک حدس درست است، حال چرا زمانی که می‌دانیم ۹۹۹ حدس ما اشتباه است، بدون اتمام بررسی‌های جعبه سیاه، یکسری حدس‌ها و شایعات را مطرح می‌کنند؟

* همه بوئینگ‌های ۷۳۷ مکس ۶ ماه پیش گراند (‌زمین‌گیر) شده‌اند

فارس: این هواپیما از نظر طراحی به بوئینگ ۷۳۷ مکس نزدیک است؟ چون به هر حال بوئینگ مکس تکمیل شده بوئینگ ۷۳۷ است.

شهبازی: یکی از اشتباهاتی که مردم دارند این هواپیما را با بوئینگ ۷۳۷ مکس اشتباه می‌گیرند در حالی که آن هواپیما گراند شده است و اجازه پرواز ندارد، به دلیل آنکه در طراحی بال و نقطه ثقل هواپیما اشتباهاتی رخ داده است این هواپیما چند سانحه بد داد و فعلاً در همه دنیا زمین‌گیر شده است.

کمپانی سازنده بال بوئینگ‌های مکس ‌را مقداری عقب‌تر طراحی کرده بود، مرکز ثقل هواپیما به عقب رفته بود، اشکالاتی در مرکز ثقل هواپیما رخ داده بود که سوانح بدی هم ‌داد، کمپانی بوئینگ متوجه این مسأله شد و بوئینگ‌های ۷۳۷‌های مکس را زمین‌گیر کرد‌ و ۶ ماه است این مدل هواپیما در هیچ جای دنیا پرواز نمی‌کند.

* نو بودن هواپیما شرط کافی برای ‌سانحه ندادن آن نیست 

شهبازی: هواپیمای مذکور که روز چهارشنبه سانحه داد، ‌هواپیمای نو و ایمن است و سوانح کمی داشته است، اما اینکه این هواپیما سوانح بسیار کمی داشته است دلیل بر آن نیست که سانحه‌ای برای آن پیش نیاید، به عنوان مثال اگر لاستیک یک خودروی شرکت بنز در خیابان‌ پنچر شود نمی‌توان اذعان کرد که کارخانه بنز مشکل دارد، به هر حال هر اتفاقی ممکن است رخ دهد.

* بروز نقص فنی و سانحه برای سالم‌ترین هواپیماها هم امکان‌پذیر است