«جاروی پیش »، جلوه ای دیگر از سخاوت نخل

به گزارش ریواس جنوب، جاروبافی با برگ نخل، هنری کهن است که هنوز هم تولید آن در استان‌های جنوبی و شهرستان جهرم استان فارس رایج است که این صنعت دستی یکی از نمادهای اصالت و فرهنگ جوامع همنشین با نخلستان است.

جاروبافی از نخل در صنایع دستی ساکنان حاشیه خلیج فارس و استان های جنوبی ایران از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و ابزاری از این صنعت فراهم می شود که برای پاکیزگی است. جاروهای پیش یا حصیری از تارهای موازی ضخیمی که به یک دسته وصل شده‌اند تشکیل می‌شود.

اگر چه وجود جارو برقی باعث شد که کاربرد جارو دستی در همه خانواده‌ها و حتی روستاها، کنار رود ولی در سال‌های اخیر بسیاری خانواده‌ها به این نتیجه رسیدند که گاهی جارو برقی نمی‌تواند جای جاروی دستی را برای نظافت خوب بگیرد، بنابراین باز هم به سمت خرید جاروهای دسته کوتاه و دسته بلند برای نظافت سقف‌های خانه در کنار جارو برقی برآمدند.

جاروبافی در استان‌های جنوبی

جاروبافی در جنوب کشور قدمتی چند صد ساله دارد. امروز کاربرد این صنعت دستی نسبت به گذشته بسیار کمتر شده است. زنان و مردان ساکن حاشیه خلیج فارس از دیرباز از شاخه و برگ نخل برای ساخت صنایع دستی استفاده کرده‌اند. آن‌ها طی قرن‌ها زندگی دست‌بافت‌های زیبا و کاربردی ساخته‌اند که هنوز هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. جاروی حصیری به عنوان یکی از هنرهای بومی و منطقه‌ای جنوب در رنگ و اندازه‌های متفاوت ساخته می‌شود و بافندگان این هنر زیبا زنان بومی هر منطقه‌اند.

زنان جنوب استان فارس در ساخت جارو حصیری رکوردار هستند، چرا که در این شهرستان‌ها نخلستان‌های فراوان دیده می‌شود. زنان بومی این مناطق، گاهی برای پیداکردن «پش» یا «پیش» یا همان برگ نخل‌های کوچک به تنگه‌های کوه‌ها می‌روند. پس از برش، برگ‌های نخل را از هم جدا می کنند و بعد از گذاشتن در زیر آفتاب بعد از یک روز بوسیله طناب های رنگی با قرار دادن سه برگ در کنار یکدیگر آنها را به یکدیگر گره می‌زنند.

جارو پیش (پشی) در ایام گذشته که تنها برای پاک کردن حیاط منزل و کوچه و جمع‌آوری خاک و خاشاک استفاده می‌شد اینک پس از ماشینی شدن جامعه، این صنعت بومی بیشتر کاربرد تزئینی به خود گرفته و به عنوان یکی از نمادهای فرهنگی و بومی نیازمند احیا و بومی‌سازی است.

بومیان هرمزگان، برگ‌های نخل را از هم جدا کرده و بعد از یک روز گذاشتن در زیر آفتاب، با طناب‌های رنگی با قراردادن سه برگ در کنار یکدیگر در اندازه‌های نیم متری که در گویش محلی” یک گَز” گفته می‌شود آنها را با بندهای رنگی نایلونی به یکدیگر می‌بافند.

جاروبافی با نخل خرما با ضخامت و مدت ماندگاری بالا از درختان نخل آل مهتری، کلک سرخ، نر، خاروآزاری، مرداسنگ، هلیلی، هلوو، به جز نخل زرک که از ضخامت کمتری برخوردار است ساخته می‌شود.

جارو بافی در جهرم

بخش کردیان جهرم با پیشینه‌ای کهن یکی از مهدهای فرهنگ و هنر جهرم است که با توجه به بافت خاص خود که شامل انبوه نخلستان‌های به هم پیوسته است صنایع دستی متنوع و کاربردی ساخته شده از مواد بومی را داراست.

جارو بافی با برگ نخل یا به اصطلاح جهرمی‌ها پیش بافی یکی از هنرهای سنتی مردم این دیار است که هنوز نیز رایج است و خواهان فراوانی دارد.

بافت جارو با برگ نخل نسبت به سایر هنرهای بافتنی با برگ نخل ساده‌تر است و مردم جهرم به این نوع جارو، «جاروی پیشی» می‌گویند. جاروی پیشی به گونه‌ای کاربردی و پرمصرف از جاروهای خانگی اطلاق می شود که کماکان دارای محبوبیت خاصی است.

این نوع جارو نسبت به رطوبت مقاوم است و به دلیل محکم و خشن بودن برگ‌ها کمتر شاخ و برگ آن کنده می‌شود. یکی از روش‌های از بین بردن پرزدهی فرش‌های ماشینی استفاده ازجاروهای حصیری است؛ برای این منظور کمی جارو را خیس می‌کنند و بر روی فرش می‌کشند و اگر جارو کشیدن به این روش هر روز انجام شود و پس از گذشت مدتی، پرزدهی فرش کمتر می شود.

در ساخت این وسیله برگ‌های درختان کوچک نخل را به صورت برش داده یا بدون برش به گونه‌ای خاص روی هم می‌بندند و سپس با برگی دیگر بالای آن را می‌بافند تا محکم شود. گاهی اوقات نیز به وسیله سیخ یا همان خارهای بلند درخت نخل، برگ‌ها را به صورت ریز، ریشه‌ریشه می‌کُنند. پس از خشک شدن برگ‌ها، جارویی کاربردی برای جاروزدن زمین، فرش، موکت و حتی سرامیک به دست می‌آید.

جاروی حصیری جهرم در رنگ و اندازه‌های متفاوت ساخته می‌شود.

مسئول دفتر کردیان شناسی شهرستان جهرم در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: مردم این بخش به بافت جاروهای پیشی یا حصیری مشغول هستند.

حمیدرضا مساح افزود: هر فرد به طور متوسط ۲۳ جارو می‌بافد و هر خانوار روزانه بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ جارو می‌بافند.

در حال حاضر یکصد خانوار در بخش کردیان در این هنر فعالیت دارند و جاروهای تولید این بخش علاوه بر جهرم، به شیراز، اصفهان، یزد و تهران نیز صادر می‌شود.

ابزار اصلی تهیه این جاروها برگ‌های درخت نخل است که مردان آن را از نخلستان‌های جهرم تهیه و بانوان این بخش آن را می‌بافند.

شهرستان جهرم در ۱۹۳ کیلومتری جنوب شرق شیراز قرار دارد.

انتهای پیام/ سحر فکورپور