جایگاهی که برای استان خوشایند نیست؛ رتبه نخست فارس در فرونشست زمین در جهان!

 تقریبا ۱۰ سال پیش بیشتر مسئولان استان فارس از اینکه توانسته بودند بیشترین میزان گندم را در کشور تولید کنند به جشن و پایکوبی می‌پرداختند اما هنگامی که آب، خود را هرچه بیشتر دورتر از دسترس کرد، نوای دهل‌ها خوابید و فریاد بی‌آبی و عواقب آن به گوش رسید و می‌رسد.

یکی از عواقب کم آبی و خشکسالی، شکافتن دل زمین برای برداشت آب‌های زیرزمینی است و آب هم از دسترس دور می‌شود و این دور شدن آب منجر به پدیده فرونشست زمین شده است.

بنا به گفته بسیاری از مسئولان سابق و کنونی، استان فارس استانی است کشاورزی و این سخن شاید در پاسخ به کسانی گفته می شد و می شود که می پرسند چرا استان فارس صنعتی نیست.

این ویژگی به بهای گسترش چشمگیر محصولات کشاورزی منجر شد و به دلیل آنچه عدم مدیریت در برداشت آب و کشت محصولات کشاورزی پرآب بر نامیده شده منجر به فاجعه شد.

حفر چاه‌های غیرمجاز هم از دلایلی است که اکنون فارس را به گفته مدیرکل دفتر مشارکت های مردمی محیط زیست کشور به رتبه یک فرونشست زمین در کشور و حتی جهان رسانده است.

فرونشست، فرورفتگی و نشست ناگهانی سطح زمین با عمق‌های متفاوت است که به دلایل انسانی یا طبیعی رخ می‌دهد و اگر در محدوده زندگی انسان اتفاق بیفتد قادر است خسارات جانی و مالی بسیاری از خود به‌جا گذارد.

فرونشست اغلب در مناطقی رخ می‌دهد که بیش از حد از آب‌های زیرزمینی برداشت شده باشد.

پژوهش‌ها نشان می‌دهد نشست زمین در ایالت نیومکزیکو در آمریکا به مقدار ۳۴ سانتی‌متر در سال بیشترین رقم ثبت شده در کره زمین را به عنوان فرونشست زمین به خود اختصاص داده بود ولی اکنون طبق آخرین بررسی‌ها، استان فارس با نشستی سالانه به میزان ۵۴ سانتی‌متر مربع نیومکزیکو را از صدر بیشترین فرونشست کنار زده و نام خود را جای آن ثبت کرده است.

این پدیده که برخلاف زلزله و آتش فشان دلیل انسانی در بروز آن دخالت مستقیم دارد، میراث کهن خطه پارس را نیز مورد تهدید جدی قرار داده است و نمونه بارز آن ایجاد فرونشست زمین در محوطه تاریخی نقش رستم در نزدیکی تخت جمشید است.

** ‌فارس رتبه نخست فرونشست زمین در جهان

مدیرکل دفتر مشارکت های مردمی محیط زیست کشور که ۱۱ شهریور ۹۶ به شیراز سفر کرده بود نسبت به برداشت بی رویه آب در استان فارس که منجر به پدیده فرونشست زمین شده هشدار داد و گفت: فارس رتبه نخست فرونشست زمین در جهان را دارد و ادامه این روند به خطر نابودی تخت جمشید در آینده منجر خواهد شد.

محمد درویش با اشاره به اینکه فارس با ۵۴ سانتی متر فرونشست زمین در سال رتبه اول جهان را دارد افزود:‌ با نشست زمین احتمال نابودی تخت جمشید در آینده نیز وجود دارد و در عین حال باید گفت که به دلیل خشک شدن تالاب ها مردم فارس در معرض ریزگردها و سرطان خون قرار دارند.

او در خلال صحبت های خود به لزوم آموزش مدیریت منابع طبیعی به نوجوانان در آموزش و پرورش نیز اشاره و بر این امر تاکید کرد.

*مرگ آبخوان های فارس فرا رسیده است

فرونشست زمین در استان فارس تا زمانی که برداشت آب به همین وضعیت کنونی ادامه داشته باشد وجود دارد. این موضوع را مدیرکل مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی منطقه جنوب کشور در گفت و گو با خبرنگار ایرنا مطرح کرد.

طهمورث یوسفی سه شنبه گفت:‌ میزان فرونشست با شرایط دشت ها نیز مرتبط است و در دشتی مثل مرودشت به دلیل وجود حجم زیاد رسوبات میزان فرونشست نیز زیاد است.

وی میزان فرونشست زمین در استان فارس را در حال حاضر رو به کاهش عنوان کرد و افزود: البته دلیل این کاهش نه کنترل اوضاع بلکه علت این است که دیگر به دلیل مرگ آبخوانها آب از آبرفت برداشت نمی شود و به همین دلیل فرونشست در این استان رو به کاهش است.

آبخوان به محل هایی گفته می شود که آب در آن جمع می شود و به تدریج به سفره های آب های زیر زمینی می پیوندد.

یوسفی بیان کرد که این وضعیت نشانه خوبی نیست و خطر را کم نخواهد کرد و بلکه به آن دامن می زند.

این مسئول ادامه داد: وجود این روند در آینده احتمال بروز فروچاله در استان فارس را بیشتر می کند هرچند که فروچاله به دلایل دیگری نظیر موارد زمین شناسی و وجود گسل نیز مرتبط است.

او به تصویب اکتشاف آبهای ژرف در مجلس اشاره کرد و افزود: آبهای فسیلی در عمق بیش از هزار متری زمین قرار دارند که با تصویب مجلس اکتشاف آن ها در دستور کار سازمان زمین شناسی قرار گرفته است.

مدیرکل مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی منطقه جنوب کشور اضافه کرد: آبهای ژرف استراتژیک هستند و اگر در آینده بحران آب تشدید شود باید تنها برای شرب استفاده شوند و استفاده آن برای کشاورزی به صرفه نیست.

وی گفت: دشت هایی که ضخامت آبرفتشان کمتر باشد احتمال ایجاد فروچاله در آنجا بیشتر خواهد بود.

یوسفی گفت: لازم است در استان فارس بر اساس ورودی آب برداشت صورت گیرد و مدیریتی صحیح در زمینه فرهنگ سازی مصرف آب، صرفه جویی و تغییر الگوی کشت انجام شود.

گزارش از محمد امین افشارپور

انتهای پیام/ ایرنا