گزارش/ روزی به نام «کوروش»، گذر از تردید به واقعیت

فرمان پادشاه هخامنشی در آن روزگار بعدها به نخستین منشور حقوق بشر تلقی شد و این افتخار از آن ایرانیان شد که مردانی از این سرزمین برای نخستین بار در تاریخ بشریت منادی حقوق انسان ها شدند و قرن ها بعد با پذیرش دین اسلام، مفاهیم حقوق بشر را در این دین تکامل یافته آسمانی دیدند.
سرزمین پارس، زادگاه هخامنشیان بود و خاندان پارس به رهبری کوروش دوم از سال۵۵۹ تا ۵۲۹ پیش از میلاد بر ایران حکومت می کردند.
مجموعه میراث جهانی پاسارگاد که آرامگاه کوروش را در خود جای داده است، پنجمین مجموعه ثبت شده ایران است که در سال ۱۳۸۳خورشیدی در فهرست میراث جهانی به ثبت رسید.
در این سال ها بود که نداهایی از بیرون مرزها به گوش می رسید و فراخوان هایی از سوی خارج نشینان داده می شد که ۲۹ اکتبر (هفتم آبان) را با حضور در مجموعه تاریخی پاسارگاد به عنوان روز غیررسمی کوروش گرامی بدارند؛ گردهمایی هایی که با عنوان روز جهانی کوروش از شبکه های ماهواره ای تبلیغ می شد اما هیچ گاه در تقویم سازمان علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحد (یونسکو) جای نداشت.
حضور برخی افراد در چنین روزی در مجموعه تاریخی پاسارگاد با حرکات و برنامه هایی خارج از عرف جامعه همراه بود تا جایی که بیم آن رفت که امنیت گردشگران در این مجموعه زیرسوال رود و از آن پس، تدابیری برای حفظ امنیت گردشگران در هفتم آبان هر سال اتخاذ شد.
مجموعه میراث جهانی پاسارگاد، مجموعه ای از سازه های باستانی بر جای مانده از دوران هخامنشیان است که در شهرستان پاسارگاد در استان فارس قرار دارد.
این مجموعه دربرگیرنده ساختمان هایی همچون آرامگاه کوروش،مسجد پاسارگاد، باغ پادشاهی پاسارگاد، کاخ دروازه، پل، کاخ بارعام، کاخ اختصاصی، دو کوشک، آب نماهای باغ شاهی، آرامگاه کمبوجیه، ساختارهای دفاعی تل تخت، کاروانسرای مظفری، محوطه مقدس و تنگه بلاغی است.
نام اصلی شهر پاسارگاد چیزی شبیه ‘ پَسَرگَد’ بوده و نام پاسارگاد از اسم قبیله شاهان پارسی یعنی قبیله ‘پاسارگاد’ گرفته شده که به معنای آنان که گُرز گران می کشند.

** تصویر کوروش در دنیای امروز

هم اینک روزی رسمی به نام کوروش نه در تقویم رسمی ایران و نه در تقویم سازمان یونسکو تعریف نشده است؛ از دیگر سو، با توجه به تکریم و تجلیلی که در نظام اسلامی از بزرگان سرزمین ایران در طول تاریخ صورت می گیرد، نامگذاری روزی به نام کوروش خارج از تصور نیست.
مقام های ارشد کشور همواره بر ضرورت پاسداشت مفاخر ملی تاکید کرده اند.
مقام معظم رهبری اردیبهشت ۸۷ در سفر به استان فارس فرمودند: « در دنیا از چیزهائی که جنبه‏ افتخارآمیز هم خیلی ندارد، گاهی اوقات به عنوان مفاخر تاریخی استفاده می کنند. آن کسانی که مفاخر تاریخی را ندارند، برای خودشان خلق می کنند! ما این همه مفاخر تاریخی داریم، این همه چیزهائی که مایه‏ تفاخر تاریخی ملت ایران است، اعتماد به نفس ملت ایران است؛ چرا اینها را نشان ندهیم؟»
حجت الاسلام و المسلمین دکتر حسن روحانی رئیس جمهوری نیز ۱۰ اردیبهشت ۹۴ در بازدید از مجموعه جهانی تخت جمشید گفت: این آثار تاریخی می خواهد به ما بگوید این ملت ، ملت بزرگی است که هرکار بزرگی را می تواند به خوبی انجام دهد.
در این میان، علی اکبر ولایتی عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام بهمن ۹۴ به طور مشخص درباره کوروش گفته است: بر اساس نوشته ابوالکلام آزاد اندیشمند هندی ذوالقرنین همان کوروش است و علامه طباطبایی صاحب تفسیر المیزان و آیت الله العظمی ناصر مکارم شیرازی نیز معتقدند نشانه هایی که قرآن درباره ذوالقرنین گفته با کوروش تطبیق دارد.
با این حساب، شاید بتوان چنین پیش بینی کرد که در ظرف نگاه ایرانی اسلامی به تاریخ کشورمان، امکان نامگذاری روزی به نام کوروش دور از انتظار نیست.
اهمیت درنگ بر این موضوع زمانی مشخص می شود که برخی کشورها از هم اکنون در خلا تصمیم گیری ها برای روز کوروش در سرزمین مادری، در اندیشه تبلیغ روز دلخواه خود برای این مناسبت هستند.
گنجاندن روز کوروش در تقویم ملی این مزیت را برای استان فارس به همراه دارد که برداشته های فرهنگی این استان می افزاید و این اقلیم را که اکنون به عنوان پایتخت فرهنگ و ادب می شناسیم با شناسه ای غنی تر به جهانیان معرفی می کند .
همچنین ثبت روز ملی کوروش در تقویم و به رسمیت شناختن آن می تواند راه را بر هر نوع تخریب و کژاندیشی در باره این شخصیت ممتاز تاریخ ببندد و انس و الفت مردم با اسطوره های ملی و میهنی را مستحکم کند .
از دیگر مزایای ثبت روز کوروش و به رسمیت شناختن آن در تقویم ملی آن است که زمینه برای حفاظت و نگهداری بیشتر از یادمان و آرامگاه کوروش فراهم می آید ، این اثر باستانی و تاریخی که در فهرست آثار جهانی یونسکو به ثبت رسیده اکنون در معرض انواع آسیب ها و تخریب ها قرار دارد

** اصالت در مرز تردید

اینجاست که در تقویم رسمی کشور، جستجوی مناسبتی برای نامگذاری آن به نام کوروش موضوعیت می یابد و این که آیا روزی که از فراسوی مرزهای ایران به عنوان روز کوروش قلمداد می شود، دارای اصالت تاریخی هست یا خیر.
در این میان، یک نویسنده، مترجم و پژوهشگر بر این باور است که انتساب هفتم آبان به واقعه تاریخی ورود پیروزمندانه کوروش بنیانگذار سلسله تاریخی هخامنشیان به بابِل چندان معتبر نیست.
دکتر سید محمد مهدی جعفری در گفت و گو با ایرنا افزود:‌ هرچند مستندات درباره انتساب هفتم آبان به این واقعه تاریخی چندان معتبر به نظر نمی رسد اما این موضوع چیزی از بزرگی کوروش و ورود پیروزمندانه او به بابل کم نمی کند.
وی گفت:‌ تعیین روزی بر پایه مستندات دقیق تاریخی به نام روز بزرگداشت کوروش می تواند فرصتی برای شناخت بیشتر ارزشهای ملی و اسطوره ای باشد و از این طریق از برداشت های غیر متعارف نیز جلوگیری می کند. .
این پژوهشگر متون دینی گفت:‌ بسیاری از اندیشمندان و علمی دینی عنوان ذوالقرنین که در قرآن کریم آمده است را منتسب به کوروش می دانند ، دراین زمینه دکتر علی شریعتی و علامه طباطبایی پیشقدم بوده اند و قبل از آنها پروفسور عبدالکلام آزاد دانشمند شهیر هندی با دلایل متقن کوروش را ذوالقرنین دانسته اند و بر آن تاکید کرده اند .
این نهج البلاغه پژوه و نویسنده معاصر با بیان اینکه در تورات نیز نام کوروش برجسته شده است گفت : کوروش به لحاظ آزاد سازی یهودیان و برخورد مناسبی که با ملت های مختلف پس از تسخیر بابل داشت مورد تکریم همه ملت ها است، او در بازسازی بیت المقدس نقش داشته و از این رو انتساب ذوالقرنین به وی چندان بعید نیست و به حقیقت بسیار نزدیک است. .
نماینده مردم دشتستان در دوره اول مجلس شورای اسلامی در ادامه اظهار کرد: در عین حال ما باید از افراط و تفریط در معرفی مفاخر بپرهیزیم و در این زمینه راه اعتدال را در پیش بگیریم ، افراط و تفریط باعث می شود که ما شناخت درستی از این مفاخر به دست نیاوریم .
جعفری ادامه داد : تعیین روزی در تقویم رسمی کشور برای بزرگداشت کوروش با هدف پرداختن به آموزه های حقوق بشر لازم و ضروری است .کوروش کارهای انسانی زیادی انجام داده و تجلیل بزرگان در آموزه های معنوی و دینی ما، تقابلی با دین ندارد.
بدین ترتیب، رجوع به آرای مورخان و استادان تاریخ کشور می تواند چراغ راه مناسبی برای شناسایی روزی در خور مناسبتی به نام بزرگداشت کوروش باشد؛ اقدامی که حس وطن دوستی ایرانیان را ارج نهد و مانع از سوء استفاده بیگانگان از احساسات مردم باشد.