آقازاده ای فراتر از خطوط قرمز؛ ریشه مواضع صریح و تاریخی علی مطهری کجاست؟

حسن بنام – ریواس جنوب؛شاید بتوان گفت چیزی که علی مطهری را از هر سیاست مدار دیگری در ایران متمایز می‌کند شجاعت، جرأت و صراحت بیانی است که حلقه گم شده اساسی در رفتار بسیاری از سیاسون ما است. اگر در مدح و ثنای رفتار و کردار برخی افراد بنگاریم تملق نگفته‌ایم. آن جنس آدم‌های بی‌شیله و پیله‌ای که اگر در وادی سیاست باشند -فارغ از نگرش و رویکرد سیاسی‌شان- درّ گران‌بهایی هستند و علی مطهری اینچنین است؛ اصول‌گرایی که امروز اصلاح‌طلبانه‌تر از بسیاری از اصلاح‌طلبان، بدون لکنت زبان سخن می‌راند و هرآنچه را که بسیاری خط قرمز می‌دانند مطهری بر اساس قانون و اصل‌های قانونی بیان می‌کند.
ترکیب نا آشنا

او جزو آن دسته از نمایندگانی است که به نمایندگی مجلس نه به دید یک منبع درآمد، رانت و قدرت نگاه می‌کند و نه تریبون یک جریان، فرد و یا گروه خاص؛ بلکه جریانی را در عرصه سیاسی ایران رهبری می‌کند که شاید غلو نباشد اگر گفت تنها عضو آن جریان خود اوست، جریان روشنگری و دفاع از حق مردم که مطهری را مغضوب لایه‌های قدرت و محبوب ملت کرده است و ترکیب مواضع و افکار او نسبت به مسائل مختلف ترکیب آشنایی در عرصه سیاسی جامعه ما نیست. در بعضی مسائل اجتماعی و فرهنگی، او حتی در سمت راست اصول‌گراها می‌ایستد و آنجا که پای مسائل فرهنگی به میان می‌آید سخت محافظه کار است، چیزی که اتفاقا نشان از استقلال این نماینده دارد، اما در موضوعات سیاسی، دیدگاه‌های او با هم جناحی‌هایش تفاوت عمیقی دارد. علی مطهری هر چند مدت به صدر اخبار و تیتر اول روزنامه‌ها می‌آید و با اعلام مواضع صریح خود، جنجالی به پا می‌کند که اتفاقاً بیش از آنکه در خوشایند حزب متبوع‌اش سخن براند، در کسوت نماینده‌ای مستقل و شجاع بر اعلام مواضعش اصرار دارد.
آقا زاده مستقل؛ اصلاح‌طلب اصول‌گرا

با آنکه شاید انتظار از علی مطهری این بود که یا مانند اصول‌گرایان جدید در تأیید اقدامات محمود احمدی نژاد و جریان اصول‌گرایی در صحن مجلس شعار دهد و یقه بشکافد و یا مانند اصول‌گرایان سنتی ساکت بنشیند و تماشا کند و یا اگر حرکتی انجام می‌دهد پشت پرده و دور از جنجال رسانه‌ها باشد. با این همه اما علی مطهری آنچه را مخالف با وظیفه نمایندگی و حقوق موکلین خود می‌دانست از پشت تریبون مجلس فریاد می‌زد و یادآور می‌شد که یک نماینده تا چه اندازه می‌تواند مؤثر باشد.
علی مطهری فرزند استاد مرتضی مطهری، ایدئولوگ مطرح جمهوری اسلامی است؛ می‌گفتند آقازاده است و این پسوند «فرزند» شهید مطهری، وجه شناسایی علی مطهری بود. البته شاید در ابتدای ورودش به عرصه این گزاره صدق می‌کرد که مطهری به معنای عام و رایج در جامعه آقا زاده‌ای است که با نام و شهرت پدر توانست وارد این عرصه شود، اصول‌گرایان اما هنوز هم می‌گویند هر چه دارد از پدرش دارد. علی مطهری خیلی زودتر از آن چیزی که تصور می‌شد به عنوان یک سیاست‌مدار مستقل و تأثیرگذار خود را به جامعه عرضه کرد. «علی مطهریِ سیاست ایران» شد و به عنوان یکی از مطرح‌ترین چهره‌های سیاست پارلمانی ایران شناخته شد.
از طرفی به دلیل نزدیکی مواضع سیاسی‌اش به اصلاح‌طلبان و حتی شاید بتوان گفت پیشروتر از بسیاری از اصلاح‌طلبان و از طرفی مواظع فرهنگی وی خصوصاً در مسئله حجاب که گاهاً در منتها الیه جریان اصول‌گرایی قرار داشت لقب اصلاح‌طلب اصول‌گرا را گرفت.
آغاز مطهری سیاست ایران

یادآوری برخی مواضع علی مطهری و بیان علت و سبب استقلال و شجاعت این نماینده اصول‌گرا طریقی است برای شناخت بهتر او؛ نماینده‌ای که اگر چه اکنون مرد سیاست است، اما پیش از ورود به مجلس سابقه فرهنگی‌اش بیشتر مطرح بود.
حضور جدی مطهری در عرصه سیاست با نمایندگی مجلس هشتم شروع شد و زندگی سیاسی او بعد از ورودش به دوره هشتم مجلس متحول شد. وی در جرگه اصول‌گرایانی بود که در تقابل جدی با اصلاح‌طلبان قرار داشت و حتی روزگاری در باب انتقاد از مسائل فرهنگی دولت اصلاحات قلم می‌زد. ولی پیگیری‌های جدی در موضوع استیضاح علی کردان وزیر کشور احمدی نژاد در زمانی که اکثر نمایندگان مجلس هشتم و اصول‌گرایان حامی احمدی نژاد بودند آغازی برای جدایی راه مطهری در حوزه سیاسی از جریان اصول‌گرایی بود. همزمانی نمایندگی مجلس هشتم با اتفاقات انتخابات ریاست جمهوری ۸۸ و حوادث پس از آن و همچنین عملکرد غیر قابل دفاع احمدی نژاد درباره قانون و مجلس، نیروی محرکه‌ای بود برای راندن مطهری از اردوگاه اصول‌گرایانی که قاطعانه از احمدی نژاد حمایت می‌کردند.
شجاعت و صراحت مطهری در انتقاد از دولت احمدی نژاد در مجلس تا جایی پیش رفت که در اعتراض به عدم رسیدگی به طرح سؤال از رئیس جمهور (محمود احمدی نژاد) در مجلس در خصوص عملکرد وی، از سمت نمایندگی مجلس استعفا کرد؛ استعفایی که البته در مجلس رأی نیاورد.
۸۸و مسئله حصر

اما شاید بتوان گفت حساسیت برانگیزترین موضع‌گیری علی مطهری در مدت نمایندگی‌اش نوع برخورد او با مسئله حصر میرحسین موسوی، زهرا رهنورد و مهدی کروبی و انتقاد صریح از عملکرد حاکمیت در خصوص حوادث سال ۸۸ بود؛ چیزی که علی مطهری را بیش از پیش مغضوب قدرت و اردوگاه اصول‌گرایی و محبوب اصلاح‌طلبان کرد. زمانی که دوران حصر میرحسین موسوی، مهدی کروبی و زهرا رهنورد آغاز شد و بسیاری از نیروهای تراز اول اصلاحات در زندان بودند و یا ممنوعیت‌های شدیدی برای اظهار نظر در این باره داشتند تنها صدایی که در اعتراض به این روند بلند شد صدای علی مطهری بود.
بی‌پروایی علی مطهری می‌تواند برای طیف بزرگی از جامعه ایران جذابیت داشته باشد و مواضع دیگرش را تحت‌الشعاع قرار دهد. هرچند به دیدگاه برخی از اپوزیسیون نظام او چیزی بیش از یک سوپاپ اطمینان نبود با این حال در بحبوحه ناآرامی‌های سال ۸۸ شنیدن مواضع علی مطهری حتی برای آن‌هایی که او را سوپاپ اطمینان می‌نامیدند نیز خوشایند بود.
مطهری با این که می‌دانست ورود به این عرصه چه عواقبی می‌تواند داشته باشد با شجاعت اعلام کرد فتنه از احمدی نژاد شروع شد و هیزم آن را احمدی نژاد فراهم کرد. وی با انتقاد شدید از رسانه ملی که مردم نیز دل خوشی از آن نداشتند عزت الله ضرغامی را یکی از مقصران ناآرامی‌های ۸۸ خواند که اجازه حضور معترضان در صداوسیما را نداد. این مواضع در حالی از تریبون‌های رسمی از سوی علی مطهری مطرح می‌شد که هر آن کس که اجازه اظهار نظر در این زمینه را داشت تنها اصلاح‌طلبان را مقصر حوادث انتخابات ریاست جمهوری دهم می‌خواندند و بی‌پروا در هر تریبونی و رسانه ملی به آن‌ها حمله‌ور می‌شدند. ولی مطهری در مناظرات تلویزونی که در سال ۹۰ داشت نیز با صراحت از کشته شدگان حوادث بعد از انتخابات سخن راند و گفت به «مردم معترض» اجازه «حرف زدن و تجمع» داده نشده و تنها «باتوم‌ها را بالا بردیم و آن‌ها را کتک زدیم و در ۳۰ خرداد ۴۰، ۵۰ نفر کشته شدند.» سخنی که نه هیچ سیاست‌مداری و نه هیچ رسانه‌ای در داخل اجازه گفتنش را نداشت. مطهری طولانی شدن بدون محاکمه حصر موسوی و کروبی را از لحاظ قانونی و شرعی هم دارای اشکال خواند و گفت: «اگر این افراد در حصر بمیرند نظام هزینه سنگینی را پرداخت خواهد کرد.»
علی مطهری چندین‌بار با ارسال نامه به مسئولان مربوطه نسبت به این امر اعتراض کرد و خواهان رسیدگی به موضوع شد. ارسال نامه به صادق آملی لاریجانی رئیس قوه قضاییه ایران پیرامون اظهارات وی درباره رفع حصر که انتشار آن در سایت شخصی خودش نیز منجر به فیلتر شدن سایت وی شد و یا نامه‌ای مهم در واکنش به اظهارات محسنی‌اژه‌ای -دادستان کل کشور- مبنی بر «دلیلی برای رفع حصر وجود ندارد»، که در آن با صراحت بیان می‌کند: «آقای اژه‌ای شما فرموده‌اید نظام با تمام سعه صدر خود با سران فتنه برخورد کرده است و دلیلی برای رفع حصر وجود ندارد، خلاصه حرف شما این است که اگر توبه کنند، بخشیده می‌شوند. این منطق نه با عقل سازگار است و نه با شرع و اصولاً منتقد نظام یا باید در زندان باشد و یا در حصر. در واقع جنابعالی آقایان موسوی و کروبی را بدون محاکمه و حکم قضایی و بدون دادن حق دفاع به آن‌ها محکوم به حبس ابد کرده‌اید. برخلاف اصول ۳۲ و ۳۷ قانون اساسی. بدیهی است که قانون اساسی برای اجراست نه یک امر تشریفاتی.»
زمانی که این سخنان باعث شعله‌ور شدن خشم اصول‌گرایان شده بود علی مطهری در مجلس بار دیگر پشت تریبون رفت و گفت: «در ایام ۹ دی برخی رسانه‌ها از جمله صداوسیما راه افراط پیمودند و بر طبل تفرقه کوبیدند و ماهیت ۹ دی را آنگونه که دوست داشتند معرفی کردند در حالی که همه می‌دانند در ۹ دی‌ماه سال ۸۸ مردم با قاطعیت از تخلفات دو طرف فتنه دوری و به دفاع از انقلاب و جمهوری اسلامی پرداختند. اگر بخواهیم ۹ دی را مظهر تفرقه میان ملت قرار دهیم دیگر یوم‌الله نخواهد بود…» سخنانی که باعث وقوع یکشنبه سیاه در مجلس و حمله و برخورد فیزیکی افراطیون به علی مطهری شد.
این‌ها صرفاً بخشی از اظهار نظرهای علی مطهری پیرامون مسئله‌ای است که برای جریان محافظه‌کار درون قدرت خط قرمز محسوب می‌شود.
ولایت فقیه و رهبری

نظرات مطهری در زمینه‌های دیگری همچون ولایت فقیه و رهبری نیز متفاوت‌تر از بقیه است و شفافیت و قاطعیت خاصی دارد وی بارها گفته است: «برخی از ولایت فقیه برداشت اشتباه دارند و گمان می‌کنند کسی نباید فکر خلاف رهبری داشته باشد در حالی که شخص مقام معظم رهبری فرمودند مرز التزام به ولایت فقیه احکام حکومتی است. رأی مخالف ولی فقیه نشان از شکستن نظر رهبری نیست، همانگونه که در استیضاح وزیر کار، رهبری مخالف این داستان بود، اما من به دلیل خلاف‌های متعدد مرتضوی استیضاح را تا آخر پیگیری کردم.» وی همچنین درباره نظر رهبری در مورد حصر نیز اظهارات صریح و متفاوتی داشت که در رسانه‌های داخلی و محافل مختلف سیاسی نقل شد.
شنود، یکشنبه سیاه، سوءقصد در شیراز

اگرچه نسبت نزدیک خویشاوندی با علی لاریجانی، رئیس مجلس و فرزند مرتضی مطهری بودن به نظر می‌رسید برای وی حاشیه امنی ایجاد کند؛ ولی او از این رانت موقعیت نیز بهره خاصی نجست. بی‌شک اگر بخواهیم تمام اظهارات متفاوت علی مطهری را برشماریم خارج از تحریر حاضر خواهد شد چرا که در هر زمینه‌ای مطهری با صراحت تمام و با قاطعیت از حق مردم دفاع کرده و سخن راند. راهی که نه تنها باعث رد صلاحیت اولیه در انتخابات مجلس نهم شد بلکه بعد از تأیید صلاحیت در مرحله اعتراض، از لیست اصول‌گرایان جا ماند و خود به همراه جمعی از نمایندگان، جبهه صدای ملت را تشکیل دادند. با این حال غضب
محافظه‌کاران نسبت به مطهری به اینجا نیز ختم نشد و بارها شاهد حملات جدی حتی فیزیکی به علی مطهری بوده‌ایم؛ از یکشنبه سیاه مجلس که در حین نطق مطهری دلواپسان مجلس به او حمله‌ور شدند تا کارگزاری شنود در دفتر مطهری و در نهایت سوءقصد به جان وی در جریان سفر به شیراز و سخنرانی در دانشگاه شیراز.
اما گویا هیچ کدام از این اتفاقات نمی‌توانست مانع این شود که مطهری نه از پیگیری مطالبات و حق مردم دست بکشد و نه ابایی برای اظهار نظر در سایر زمینه‌ها داشته باشد.
فایل صوتی جنجالی آیت الله منتظری

اخیراً نیز زمانی که پس از انتشار فایل صوتی آیت الله منتظری پیرامون اعدام‌های سال ۶۷ همه سیاسیون یا با حمله به بیت آن مرحوم وی را محکوم کردند و یا سکوت اختیار کردند این تنها مطهری بود که از تریبون مجلس باز هم صدای متفاوت شد و خواهان پاسخگویی و شفافیت درباره این اتفاق شد. این موضع‌گیری نایب رئیس مجلس، متفاوت‌ترین موضع‌گیری مقامات رسمی جمهوری اسلامی پیرامون فایل صوتی منتشر شده بود.
پافشاری در اجرای قانون

مطهری کسی است که معتقد است آزادی بیان با هیچ توجیهی قابل چشم‌پوشی نیست و در کنار این که حرفش را می‌زند بسیار پیگیر و مصر هم هست؛ کمتر کسی را می‌توان یافت که در سال‌های اخیر این گونه بر شکایات خود پافشاری کند و تا حدود زیادی نیز به نتیجه برسد. از جمله در موضوع جاگذاری شنود در دفتر وی تا جایی پیش رفت که وزارت اطلاعات این موضوع را پذیرفت و به برکناری یکی از مدیران کل وزیر اطلاعات و معاون او ختم شد. در ماجرای حمله و سوءقصد به جان وی در شیراز هم به محاکمه عاملان این کار بسنده نکرد و اصرار زیادی به معرفی و محاکمه آمران حمله دارد که در آخرین اظهار نظر، وکیل وی گفت: «پرونده آمران حمله به موکلش به دادسرای نظامی می‌رود.» علی مطهری را باز هم شاید تنها نماینده‌ای دانست که تا این اندازه پیگیر پرونده مینو خالقی نماینده اصفهان شده که آرای این نماینده زن توسط شورای نگهبان باطل شده و همچنان پیگیر این موضوع نیز هست. اما این روزها نیز علی مطهری به عنوان نماینده معترضین در مجلس ایفای نقش می‌کند و حرف دل آن‌ها را می‌زند؛ معترضینی که اکثرشان دل بسته به جناح اصلاحات‌اند، ولی کسی از زبانشان حرف می‌زند که هیچ‌وقت خود را یک اصلاح‌طلب معرفی نکرد و البته در عین حال خود را تافته‌ای جدا بافته از اصول‌گرایانی می‌داند که به عقیده او چاپلوس و متملق هستند. هر چند که مطهری شاید بسیاری از محدودیت‌های اصلاح‌طلبان را نداشته باشد و همین صراحت بیان و شجاعت نیز نوعی مصونیت را برایش ایجاد کرده باشد، ولی مطهری در مجلس دهم هم خیلی تنها به نظر می‌رسد و در شرایطی که گویا ملاک نماینده مردم بودن مطهری شده است مجلس دهم همچنان یک علی مطهری بیشتر ندارد. او در حالی است که در جایگاه هیئت رئیسه نیز حضور دارد، اما روش گذشته خود را ادامه می‌دهد و نه مرعوب تهمت‌ها و تهدیدها شده و نه نایب رئیسی مجلس تأثیری بر مواضع و دیدگاه‌ها و نحوه سیاست‌ورزی او گذاشته است. مطهری سالم می‌زیست و گافی و خبط و خطای ویژه‌ای هم ندارد که این مخالفین پروپاقرص به آن تکیه کرده و دستمایه هجمه‌اش کنند. از این رو او را دیگر نمی‌توان تنها یک نماینده مجلس یا یک فعال سیاسی فرهنگی، خواند.
هرچند غرور علی مطهری و دفاع تهاجمی او در برابر انتقادها و تهدیدهای صاحبان قدرت، آینده غیر قابل پیش‌بینی‌ای را از جمله «اپوزسیون قانونی»، «اپوزسیون غیرقانونی»، «فعال سیاسی سرشناس» و یا «چهره‌ای سرخورده و مهجور» پیش روی او قرار می‌دهد، اما آنچه که روشن به‌نظر می‌رسد این است که علی مطهری در زمره نمایندگان شجاع و آزاداندیشی قرار دارد که در تاریخ نامش خواهد ماند.