یادداشت؛ ضرورت مشارکت سازمان‌های مردم‌نهاد در مدیریت شهری

یادداشت ریواس/سیدچمران موسوی*
توسعه فیزیکی و رشد جمعیت شهرهای ایران تا چند دهه پیش دارای افزایشی هماهنگ و متعادل بود. با بروز تحولات جدید (از جمله خیابان کشی ها و …)، شهرها به سرعت دچار دگرگونی شده‏‌اند. این دگرگونی ها به شکل افزایش سریع جمعیت و گسترش فیزیکی و شتاب ‏آمیز شهرها و به صورت نامتعادل و ناهماهنگ بوده است. اگر‏ چه شهرها دارای گسترش فیزیکی وسیعی بوده‌‏اند اما در قالب این گسترش فیزیکی وسیع نیز تعادل برقرار نبوده و سطح زیر ساخت شهری بیشتر تحت تسلط ساختمان های مسکونی بوده است.

در حقیقت بین کاربری های شهری و اختصاص زمین و سرانه های شهری تناسب معقولی برقرار نبوده است. گسترش خدمات رفاهی و کارخانجات در شهرها و اثرات مخرب اصلاحات ارضی بر اقتصاد روستا و صنعت کشاورزی شهرهای کوچک باعث مهاجرت مردم به طرف شهرهای بزرگ شده است. اصلاحات ارضی دارای تأثیر غیر مستقیم اما شدید بر گسترش شهرها بوده است. مهاجرت روستائیان به شهرها نقش مهمی در ایجاد تراکم و ازدحام بیش از حد شهرها داشته است. بسیاری از مهاجرینی که به شهرها آمده اند در خانه ها و محلات مسکونی قدیمی ساکن شدند. این محلات هم که سازگاری آنان در انطباق با محیط جدید کمک کرده و هم اکنون تجمع و ازدحام آنان را در خانه های مسکونی قدیمی مرکز شهر، چه به صورت اجاره ‏ایی و چه به ‏صورت مالکیت اجاره داده اند و همچنین از نظر اقتصادی زندگی با صرفه و سطح پایینی را با هزینه کم مسکن فراهم آورند.

از سوی دیگر ساکنین متمکن قبلی مناطق مسکونی قدیمی که در وضع اقتصادی بهتری قرار داشتند، در زمان حاضر بیش از هر زمان دیگری در تاریخ مدیریت شهری کشور و سازمان های غیر دولتی   N.G.O می توانند مؤثر و مفید باشند . شکل گیری شوراها و واگذاری اداره شهرها برای برگزیدگان مردم این فرصت تاریخی را فراهم آورده است تا مردم شهرها با ایجاد تشکل ها وسازمان های مردمی در عرصه ‏های مختلف همراه با شوراها در اداره شهرها باشند و خود نیز با تبدیل شدن به نهادهای اجتماعی زمینه و بستر شکل گیری واقعی احزاب شوند. در این مسیر می توان گفت : مهمترین بستر و عرصه برای شکل گیری تشکل‏ های مردمی عرصه شهر و شهرداری هاست. بر اساس ماده ۱۳۶ قانون برنامه سوم توسعه کشور، مهمترین امکان برای شکل گیری تشکل های مردمی عرصه شهر و شهرداری هاست. بر اساس ماده ۱۳۶ قانون برنامه سوم توسعه کشور مهم ترین امکان برای شکل گیری و توسعه تشکل های مردمی در عرصه های مختلف مدیریت شهری است که این تشکل ها در گروه های اجتماعی مختلف دانش‏‌آموزی، دانشجوئی، زنان و غیره می توانند سازمان دهی شوند. زمینه فرهنگی این تشکل ها در آداب و سنن مردم ما وجود دارد. همچنین شکل گیری تشکل ها در در ایجاد بهداشت و نظافت شهری بویژه در جلوگیری از کثیف شدن و آلوده شدن شهر به عنوان ضایعات و زائدات و به عبارتی اصلاح و نظارت مدیریت شهری بسیار مؤثر است.

*(دکتری برنامه ریزی شهری)