زمان های کهنه، در قاب دوربین های نو؛ عکسهایی زیبا از فرهنگ عشایر

ریواس– حسن غفاری:

چوب وچماق
مرد گله دار چماق بردوش٬ کوچ بهاره عشایرقشقایی درمسیر ییلاق های شهرستان اقلید استان فارس.
تانیم قرن پیش غالب افرادایلیاتی  کلاهی برسر داشتند وچوب٬شلاق٬ ترکه ویا چماقی در دست.  نبودن کلاه برسررفتاری ناپسند و زشت بود و نبودن چوب دستی در دست بی احتیاطی و عیبی بزرگ محسوب می شد٬نداشتن چوب دستی احتمال قرار گرفتن در خطر گاز گرفتگی سگ ها٬نیش زدن خزندگان٬هجوم سایر حیوانات ویا همنوعان محاجم راباعث می شد.
شکل وفرم کلاه روی سروچوب وچماق دردست از شاخصه های شناخت ایلات وطوایف محسوب می شد. امروزه نشان کلاه برسر افراد ایلیاتی واقوام ایرانی کمتر دیده می شود اما چوب دستی با تغییراتی درنوع واندازه آن  هنوزکاربرد بسیار دارد وبه کار گرفته می شود. چوب دستی ها رااز ساقه های درختانی که جنس سخت ومقاوم دارند همانند درخت ارزن  تهیه می کنند  آنها را با حنا رنگ می کنند تا خوش رنگ شود وگاه با پوشاندن قسمت های از بدنه وگرفتن مقابل آتش موجب ایجاد سوختگی های سطحی وپیدایش نقش ونگاردرآن می شوند.
بلندی٬ صافی٬ خوش دستی٬ رنگ و وزن از جمله شاخصه های ارزشی  چوب دستی برای یک ایلیاتی محسوب می شودوغالبا کاربرد دفاعی درمقابل حیوانات وحشی وکنترل وفرمانبری احشام مورد استفاده قرار می گیرند. چماق گونه ای چوب دستی است که در انتهای یک طرف دسته برآمدگی داردکه گاه مزین به میخ وپونس می شود وبیشتر کاربرد دفاعی و محافظت دارد بخصوص در زمان کوچ وچرای دام در مناطق ناامن.

————————

استان کهگیلویه وبویراحمد، شهرستان بویراحمد، کوچ بهاره عشایر قشقایی، حومه شهر یاسوج، طی مسیر از قشلاق های گچساران به ییلاق های شهرضا دراستان اصفهان.  شاید بیش از آنکه نام دوران گذار و یا دوران تجدد و فاصله گرفتن از زندگی سنتی و پانهادن به مدرنیته نامش را بگزاریم باید از زورگویی سخن بگوییم. بسیاری از جاده های ارتباطی بین شهری کشورما تا نیم قرن پیش ایل راه های عشایری محسوب می شدند، گسترش شهرها، پیدایش بزرگ راه ها، احداث کارخانه ها وتائین محدوده معادن زیرزمینی، پیدایش شهرک ها،طرح های کشت مراتع، تقسیم بندی مراتع به زمین های ویلایی وتفریحی و…. موجب محدود شدن قلمرو چرای دام عشایر واز بین رفتن ایل راه و مسیر کوچ های هزارساله عشایر در کمتر سه دهه شده است . کوچ سنتی محدود و کم جان شده و به سختی در میان هجوم مدرنیته خودش را تکرار می کند.

————————

زنان ایل بویراحمد در استان کهگیلویه وبویراحمد شادمانی خود را در یک عروسی فامیلی حومه شهر یاسوج نشان می دهند.دوران گذار٬ آیین ها ومراسم هارا هم بی نصیب از تغییر نگذاشته است . ظهوروسیع وسریع باغ ها٬تالارهاوسالن های برگزاری عروسی در فضاهای روستایی وعشایری ایران  موجب انتقال شادی ورفتارهای جمعی  شادمانی از این فضاها به این مکان ها شده است. غالبا شرکت کنندگان با لباسهای محلی  زیر رقص نورها قرار می گیرند وبه رقص هایی می پردازند که پیش از این تعریف وجایگاهی در آیین ها ومراسم های آنان نداشته است. گاهی این شادمانی ها غرق در نور ورنگ هایی می شوندحیرت آور! وپرسشی را مطرح می کند که چرا اثری از این رنگ ها در زندگی روزانه آنها دیده نمی شود؟

————————

درمسیر کوچ بهاره عشایر قشقایی به سوی ییلاق های اقلید دراستان فارس- زنگوله ها آوای دل نشینی دارند، دشت های سرسبز و مراتع با آوای درای احشام به خصوص گوسفندان دیدنی تر می شوند اماهمه دلیل استفاده از این ابزارآوای دشت ها، موسیقی برای خوش چریدن وفرمان روایی قوچ ها و بزهای نر بزرگ نمی باشد. درای یا زنگوله را متناسب با اندازه جثه وکاربردش برگردن حیوانات اهلی می بندند. سگ ها زنگوله های متعدد وکوچک با صدای کاملا متفاوت برای اینکه از بودنشان درهمان نزدیکی ها اطمینان حاصل شود، دارند.گاوهای مناطق جنگلی،بیشه زارها و مناطق مه آلود برای انکه زود ترپیدا شوندودرحالی که دیده نمی شوندازروی جنس صدای زنگوله ها شناخته می شوند. بزهای نر بزرگ با دراهای بزرگ برای اقتداروهمسو کردن گله در زمان حرکت، قوچ ها ومیش های بزرگ برای انکه صاحبانشان از بودنشان اطمینان حاصل کنند. دراینجا این زنگوله ها کار اطلاع رسانی را انجام می دهند وهمانند دزد گیر اتومبیل عمل می کنند، درهنگام چرا و نشخوار کردن، این زنگوله ها صدا می کنند وخبر از بودن می دهند چنانچه این صداها به گوش نرسد می تواند مفهومی متفاوت داشته باشد، نزدیک شدن غریبه هاوموجودات وحشی به گله ها موجب ایجاد ترس و رم کردن گله در شب می شود وشدت صدای این زنگوله هانشان دهنده خطرمی باشد.

————————

سنگ قبرهای طوایف بختیاری درمناطق روستایی وعشایری شهرستان ایذه، استان خوزستان. این سنگ قبرها نشان وآدرس گوربرای بازماندگان هستندوبازگوکننده جنسیت، شخصیت، موقعیت ومنزلت اجتماعی متوفی و گاهی هم دلیل مرگ. نقش ونگار های ایجاد شده ورنگ های بکار برده شده روایت کننده قصه های زندگی هستند. این سنگ قبرها با نام وامضای سازنده دیده می شوند، هرکدام از این سنگ قبرها همانند کارت ویزیتی هستند برای سازنده آن. حسین کی شمس و علی محمد سعیدی طراح وسازنده سنگ قبرهای تصویر پیوست می باشند، نام صاحب قبر مشخص نیست اما واضح است که اینجا گور زن و مردانی است اهل عبادت، متدین ومسلمان، سنگ اول مادری که دو فرزنددارد ودیگری مردی چابک وآماده رزم، دلاوری از ایل وگور سوم صاحبش مردی است که جوان بود وعاشق.  در اغلب قبرستان های عمومی روستاها ومناطق عشایری ایل بختیاری طایفه هفت لنگ در استانهای خوزستان وچهارمحال وبختیاری این نشان گور را می توان دید.

————————

به گزارش ریواس، عکسهای دیگری از فرهنگ عشایر در سالهای گذشته، توسط حسن غفاری، عکاس توانمند کهگیلویه و بویراحمدی، به ثبت رسیده است که در زیر از منظر شما مخاطبان می گذرد.