“مرگ” هم محبوبیت سیگار را کم نکرد!

ریواس– این‌روزها در هرکجای شهر که قدم می‌گذاریم ته‌سیگارهایی را می‌بینیم، که از کف کوچه‌ها و خیابان‌ها گرفته تا فضای سبز پارک‌ها پراکنده‌اند. این ته‌سیگارهای خاموش‌شده از آن مردان، زنان، میانسالان، جوانان و نوجوانانی است که هرجا که مجال بوده و توانسته‌اند سیگار خود را روشن کرده‌اند؛ سیگاری برای فراغت، برای دود کردن غم و غصه و یا سیگاری از سرِ یک عادت همیشگی. اما چرا تعدا سیگارکِش‌ها هر روز بیشتر می‌شود؟

به گزارش ریواس به نقل از فرارو، معاون بهداشت وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی این آمار را ۶۵ میلیارد نخ سیگار در سال می‌داند. ۶۵ میلیاردی که به‌نظر می‌رسد همه اقشار جامعه، از پیر و جوان و زن و مرد را با خود درگیر کرده است.

به‌گفته محمدحسین قربانی –سخنگوی کمیسیون بهداشت و درمان مجلس- از ۶۵ میلیارد نخ سیگار در کشور، ۲۵ میلیارد آن تولید داخل، ۲۰ میلیارد واردشده از مبادی رسمی کشور و ۲۰ میلیارد نیز به صورت قاچاق وارد کشور می‌شود. میزان قاچاق سیگار در ایران، کشور را در رتبه دوم قاچاق سیگار منطقه قرار داده است.

این آمار را می‌توان جزئی‌تر نیز دنبال کرد. بنابر آمار رسمی از وزارت بهداشت به طور کلی ۱۰۰ میلیون نفر در ایران سیگار می‌کشند؛ ۱۰۰ میلیون نفر از طیف‌ها و گروه‌های مختلف اجتماعی. همچنین خدیجه محصلی –کارشناس حوزه دخانیات و مواد مخدر- میانگین مصرف روزانه سیگار برای هر فرد در کشور را برابر با روزی ۱۳ نخ دانسته است. این میزان، درمیان افرادی که یک نخ در روز سیگار می‌کشند تا افرادی که یک پاکت و بیشتر متفاوت است.

“مرگ” هم محبوبیت سیگار را کم نکرده است
مصرف سیگار در ایران در حالی در کشور رو به افزایش گذاشته که پزشکان و کارشناسان سلامت سال‌هاست در مورد خطرات مصرف آن هشدار می‌دهند. آن‌ها مصرف سیگار حتی به میزان کم را خطرناک می‌دانند. چنان‌‌که آمار پزشکی از مرگ ۵۰ هزارنفر، سالانه، در کشور بر اثر استعمال سیگار خبر می‌دهند و علت مرگ یک نفر از میان ۱۰ نفر نیز سیگار اعلام شده است.

با وجود اطلاعات زیادی که درباره خطرات کشیدن سیگار داده شده، باز هم این کالای دخانی محبوبیت خود را حفظ کرده است. در این میان افزایش مصرف سیگار در میان زنان و نوجوانان بیش از همه توجه رسانه‌ها، مسئولین و کارشناسان را به خود جلب کرده است.

بنابر آمارگیری‌ها و نظرسنجی‌های اجتماعی، آمار سیگارکشیدن زنان در سال‌های اخیر سه‌برابر شده است. شهرام رفیعی‌فر -سرپرست دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت- درباره این آمار گفته در ازای هر ۶ مرد سیگاری، یک زن سیگاری وجود دارد.

استعمال سیگار در میان نوجوانان نیز نگرانی‎‌های زیادی ایجاد کرده، چنانچه چندی‌پیش معاون ستاد مبارزه با مواد مخدر درباره مصرف سیگار در دبیرستان‌ها هشدار داد. همچنین براساس پژوهش‌های انجام‌شده در دانشگاه علوم پزشکی و دانشگاه تربیت معلم، که در سایت خبرآنلاین به آن اشاره شده است، طی سال‌های ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۰ تجربه مصرف سیگار در پسران و دختران تهرانی به ترتیب ۳۵ و ۲۶٫۹ درصد بوده است. تجربه‌ای که به زعم متخصصان حوزه دخانیات، می‌تواند خیلی زود به یک عادت تبدیل شود.

در همین راستا و درباره چندوچون آمار مصرف سیگار و دلایل آن در کشورفرید براتی‌سده روانشناس و رئیس سابق پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی گفت: آمار مربوط به مصرف سیگار در ایران، در بخش زیادی به قاچاق سیگار مربوط می‌شود، و هنگامی که پای قاچاق در میان باشد، رسیدن به آمار دقیق دشوار خواهد شد. با این وجود آمار مصرف ۶۵ میلیارد نخ سیگار در سال نیز برای جمعیت ۷۵ میلیونی کشور ما آماری بسیار بالاست.

براتی‌سده همچنین درمورد دسته‌بندی افراد سیگاری تصریح کرد: افردی که در جامعه ما سیگار می‌کشند را هرچند می‌توان به دو دسته کسانی که وابستگی و اعتیاد به سیگار دارند و کسانی که مصرف‌کننده دائمی نیستند دسته‌بندی کرد، اما باید تاکید کرد کسانی که دائمی سیگار نمی‌کشند و در اصطلاح تفریحی این‌کار را انجام می‌دهند، خیلی زود به گروه سیگاری‌های دائمی می‌پیوندد، چرا که مصرف سیگار در عموم افراد به‌گونه‌ای است که آن‌ها را از مصرفِ کم به مصرف زیاد سوق می‌دهد. درنتیجه باید گفت افرادی که سیگاری دائمی نیستند و تفریحی این‌کار را انجام می‌دهند، تعدادشان کم است.

رئیس سابق پیشگیری و درمان سازمان بهزیستی همچنین دو مسئله کاهش سن مصرف سیگار و افزایش مصرف سیگار در میان زنان را مطرح کرده و گفت: در مورد افزایش مصرف سیگار در جامعه باید به دو نکته توجه کرد. اولین نکته آن‌که سن مصرف سیگار در کشور به ۱۰-۱۲ سالگی رسیده است. دومین نکته نیز افزایش مصرف سیگار توسط زنان است. بنابرتجربه‌های شخصی ما، تعداد زنان –از مجرد تا متاهل- که سیگار می‌کشند رو به افزایش دارد.

“سیگار” برای کاهش فشار و استرس روانی
او در ادامه درباره دلیل اصلی رجوع زیاد افراد جامعه به سیگار اظهار کرد: در روان‌شناسی، سیگارکشیدن را روشی برای مقابله با فشار و استرس روانی می‌دانند. نیکوتین سیگار جایگزین بخشی از مغز می‌گردد که به فرد آرامش می‌دهد. در جامعه ما نیز به نظر می‌رسد این کارکرد در حال افزایش است. افراد به دلیل کاهش روانی اقدام به مصرف سیگار می‌کنند که این به مشکلات سلامت روان افراد جامعه بازمی‌گردد.

دکتر براتی‌سده در ادامه به راه‌حل‌های کاهش مصرف سیگاره اشاره کرده و گفت: در کشورهای توسعه‌یافته برای کاهش مصرف سیگار روش‌های خلاقانه و زیادی وجود دارد که در ایران نیز ما باید بتوانیم این روش‌ها را ایجاد کنیم. بر روی پاکت‌های سیگار هشدارهایی نگاشته شده که به نظر می‌رسد اثرگذاری خود را از دست داده‌اند. باید این پیام‌ها تغییر کند و خاصیت اثربخش بیابد. همچنین باید اطلاع‌رسانی‌های درست و کارآمد در مدارس انجام بگیرد. طراحی و اجرای بسته‌های مختلف پیشگیری از مصرف دخانیات، که در همه جای جهان نیز وجود دارد، باید در ایران نیز وجود داشته باشد؛ کمااینکه تاکنون نیز وجود داشته اما چندا موثر نبوده‌اند. مدتی‌است که کلنیک‌های ترک سیگار در کشور راه‌اندازی شده که باید در بحث اثرگذاری و نحوه آموزش آن‌ها بیشتر تامل شود و کارهای بهتری صورت بگیرد. همچنین مسئولین باید بتوانند بخش عمده واردات سیگار که قاچاق هست را به نحوی کنترل و مدیریت کنند.

این روان‌شناس با انتقاد از اختصاص مالیات سیگار برای مقابله با دخانیات در وزارت بهداشت تصریح کرد: مسئله‌ مهمی در اقدام مسئولان وجود دارد، که در رابطه با سیگار باید آن را عنوان کنم. هر سال درصدی از مالیات سیگار که بر هر نخ سیگار بسته می‌شود، به وزارت بهداشت داده می‌شود تا با آن به مقابله با دخانیات پرداخته شود. این اشتباه است. وزارت بهداشت، به عنوان دستگاه درمان کشور، نباید از مالیات سیگار برای این‌کار بهره ببرد؛ چرا که با این‌کار اثر کار کم خواهد شد.

فرید براتی‌سده در انتها گفت: برای کاهش مصرف سیگار در جامعه نباید از روش‌های محدودکننده و بگیر و ببندها بهره برد؛ چرا که تجربه نشان داده این روش‌ها بی‌نتیجه‌اند. برای این‌کار باید تلاش شود تا ریشه‌های این مصرف کشف شود، ریشه‌هایی مانند فشار روانی زیاد بر روی مردم. با کاهش استرس‌ها و مشکلات روانی مردم می‌توانیم تا بخش قابل توجهی شاهد کم‌شدن مصرف سیگار باشیم. در نهایت نیز باید به دو امر پیشگیری و آموزش در جامعه برای جلوگیری از افزایش مصرف دخانیات توجه کنیم.

با این‌همه، آینده مصرف سیگار معلوم نیست؛ شاید سال‌ها بعد کمتر شاهد مصرف سیگار نوجوانان دختر و پسر باشیم و شاید هم نه. همه این‌ها به مدیریت‌های پیچیده‌تر و بزرگ‌تر اجتماعی برخواهد گشت.