عکس‌نوشت/ موزه تاریخ کوار در فرمانداری این شهرستان/ گذری کوتاه بر تاریخ کُهن کوار

موزه تاریخ کوار در گوشه‌ای از فرمانداری شهرستان کوار، چشم مراجعان را به خود جلب می‌کند.

شهرستان کوار به مرکزیت شهر کوار با جمعیت بالغ بر ۱۰۴۰۰۰ نفر و مساحت ۱۶۵۰ کیلومتر مربع در قسمت مرکزی استان فارس واقع است.

این شهرستان شامل دو بخش مرکزی و طسوج است.

روستاهای بخش مرکزی که دهستان‌های اکبرآباد و فرمشکان را شامل می‌شود عبارتند از: ارباب سفلی، ارباب علیا، اکبرآباد، آباده آبگرم، مظفری، نوروزان، دشتک، فرود، زیگرد، قلعه میرزا، قصر احمد، قلعه نو مظفری، باغ اناری، شاه بهرامی، کوار کهنه، دولت‌آباد، ذرات، دهشیب، میریسه، کدو، هکوان، قصیرا، علی‌آباد، دشت شاهرضا، خرمایی و مور دراز است.

روستاهای بخش طسوج که دهستان‌های طسوج و فتح‌آباد را شامل می‌شود عبارتند از: طسوج، شاه شهیدان، ولی عصر، باغان، فتح‌آباد، بورکی، محمود آباداهای یک، دو و سه دانگ، دره عسلو، قنات، دهداری، هورباف، همدم آباد، جلال‌آباد، انجیره و لهکویه می‌باشد.

شهر کوار در سال ۵۰۰ میلادی توسط قباد اول ساسانی بنیان گذاشته شد.

البته آثار کاخی هخامنشی به جا مانده در این شهرستان و تپه‌های باستانی پیش از تاریخ و همچنین بنای سد تاریخی بند بهمن، نشان می‌دهد که بسیار پیشتر از زمان قباد ساسانی، منطقه کوار سکونتگاه و البته ناحیه‌ای آبادان و حاصلخیز بوده است، که از منابع مهم تأمین غلات و میوه جات در ایران در بوده.

والبته به دلیل هم جواری با شهر گور، خاستگاه و نخستین پایتخت ساسانیان و قرار گرفتن در مسیر بندر سیراف به شمال از راه‌های اصلی ارتباطی ایران از لحاظ نظامی و اقتصادی بوده است.

کوار در ادوار تاریخی پس از اسلام نیز همچنان اهمیت خود را به عنوان یک شاهراه و قطب کشاورزی حفظ کرده است.

در تقسیمات نوین کشوری زمان صفویه، کوار یکی از بلوکات ۱۰۴ گانه ایران می‌شود؛ و در همین زمانطایفه بورکی به این منطقه کوچانده می‌شوند و امور دیوانی و حکومتی کوار به آنها واگذار می‌شود. در همین دوران پلی جدید و کاروانسرایی بزرگ در کوار احداث می‌شود.

بر اساس ادعای برخی منابع، کوار یک بار در سال ۱۱۶۵ ه ق توسط علیمردان خان بختیاری، رقیب کریم خان زند، ویران می‌شود. اما در دوران کریم خان زند که ملا ماندگار بورکی کلانتر کوار بوده است، آبادانی‌های بسیاری در کوار ایجاد می‌شود.

در دوران قاجار، مردم کوار، نقشی تأثیر گذار در مبارزات ضد قاجاری و ضد استعماری داشتند و اوج آن را می‌توان در نهضت مشروطه دید که سردمدار این نهضت در فارس را یک کواری به نام میرزا حسین خان معتمد دیوان کواری به عهده داشته است و عاقبت نیز در این راه جان می‌سپارد.

زبان مردم کوار فارسی است که دارای لهجه خاص خود می‌باشند و اندکی تحت تأثیر لهجه شیرازی می‌باشد؛ و البته با ساکن شدن عشایر قشقایی در این شهرستان، بخشی از مردم کوار به زبانترکی قشقایی صحبت می‌کنند.

در شهرستان کوار، تپه‌های تاریخی پیش از تاریخ تا زمان هخامنشیان وجود دارد، که بعضی از آنها توسط باستان شناسان، کاووش شده‌اند، مثل تل هکوان و…

اما مهمترین بنای باستانی موجود در کوار سد تاریخی بند بهمن است که بنای آن به زمان هخامنشیان می‌رسد و قدیمیترین سد مورد استفاده در ایران محسوب می‌شود.

همچنین پل ارتباطی بر روی رودخانه قره آغاج که در زمان ساسانیان بنا شده است و پلی دیگر که در زمان صفویان بر روی این رودخانه بنا شده است.

البته آثاری از کاخی هخامنشی نیز در این شهرستان وجود دارد که به غنای تاریخی آن افزوده است.

عکس: حمیدرضا محمدی