پایگاه خبری تحلیلی ریواس جنوب هر هفته شما را با یک ترفند کاربردی و آموزشی عمومی آشنا می‌کند؛
این هفته به آموزش اطلاعات عمومی در خصوص «لخته‌ی خون در وریدهای عمقی اندام تحتانی نظیر پاها»، می‌پردازیم.
ترومبوز ورید عمقی اصطلاحی برای لخته‌های خونی در وریدهای عمقی پاها می‌باشد. در سیاهرگ‌های عمقی که از بین عضلات پا عبور می‌کنند، ساختمانی شبیه دریچه وجود دارد که مانع بازگشت خون می‌شود و انتقال آن را که بر خلاف نیروی جاذبه‌ی زمین صورت می‌گیرد، آسان کرده و سرعت می‌بخشد. همچنین، علاوه بر عملکرد دریچه‌ها، انقباض عضلات پا نیز با فشردن رگ‌ها به بازگشت خون به قلب کمک می‌کند؛ اما، در این بین عواملی به لایه‌ی درونی رگ آسیب می‌زنند.
در ادامه، با پایگاه خبری – تحلیلی ریواس جنوب همراه باشید تا به آموزش اطلاعاتی در خصوص لخته خون در وریدهای عمقی اندام تحتانی، بپردازیم:
لخته خون در وریدهای عمقی
ترومبوز ورید عمقی چیست؟
- ترومبوز ورید عمقی اصطلاحی برای لخته‌های خونی در وریدهای عمقی پاها می‌باشد.
- اگر لخته‌ی خونی در داخل یک رگ خونی ایجاد شود می‌تواند رگ را مسدود نموده و جلوی مسیر جریان خون را بگیرد. وقتی این اتفاق در یکی از رگ‌های عمقی پا اتفاق بیفتد، ممکن است خون پس زده شود و ایجاد تورم و درد نماید.
- مشکل دیگری که لخته‌های خونی در وریدها ایجاد می‌کنند، مهاجرت آنها به سایر نقاط بدن و انسداد رگ‌های خونی در آنجاست. این اتفاق ممکن است نفس کشیدن را مشکل نماید و بعضی اوقات اگر بزرگ باشد، منجر به مرگ گردد. علائم عبارتند از تورم، درد، گرمی و قرمزی.
- گاهی اوقات لخته‌ها در رگ‌هایی که به سطح پوست نزدیک‌ترند و به آنها “وریدهای سطحی” گفته می‌شود، ایجاد می‌شوند. این لخته‌های خونی علائم متفاوتی ایجاد می‌کنند. لخته‌های خونی در وریدهای نزدیک سطح پوست دردناک‌ترند و ایجاد قرمزی یا عفونت می‌کنند.
- این لخته‌ها بعضی اوقات همچنین باعث می‌شوند وریدها سخت شده و به صورت برآمدگی‌هایی که شبیه طناب هستند به نظر برسند. این اتفاق در وریدهای زیر زانو شایع‌تر می‌باشد.
عوامل خطری که زمینه‌ی ایجاد لخته را افزایش می‌دهد
عواملی که به لایه‌ی درونی رگ آسیب می‌زنند مانند: شکستگی‌ها، آسیب به عضلات، جراحی‌های بزرگ همانند جراحی شکم، لگن، مفصل استخوان ران و ساق. از دیگر موارد آسیب رسان به سیاهرگ را می‌توان مصرف دخانیات برشمرد. عواملی که موجب جریان آهسته خون در ورید می‌شوند مانند بستری طولانی به دلیل جراحی یا بیماری‌های مزمن. در حاملگی پس از این که رحم بزرگ می‌شود روی سیاهرگ‌های عمقی لگن فشار می‌آورد و باعث توقف خون در سیاهرگ‌ها شده و زمینه را برای ایجاد لخته فراهم می‌کند.
محدودیت‌های حرکتی
مانند پاهای گچ گرفته، استخوان‌های صدمه دیده، محدودیت حرکت ناشی از فلج و ضعف اندام.
افزایش سطح استروژن خون
- مانند قرص‌های ضد بارداری ترکیبی. در بارداری در هفته چهار تا شش بارداری سطح استروژن در خون بالا است و خطر ایجاد لخته در سیاهرگ‌های عمقی افزایش می‌یابد. بیماری‌های مزمن مانند: بیماری‌های قلب و عروق، بیماری‌های ریوی، سرطان‌ها و درمان‌های آنها، بیماری‌های التهابی روده مثل کرون و کولیت اولسروز.
- دیگر عوامل موثر در افزایش خطر لخته عبارتند از: سابقه‌ی لخته در سیاهرگ‌های عمقی و در رگ‌های ریوی (آمبولی ریه)، سابقه‌ی خانوادگی این موارد، سن بالا، سابقه‌ی ارثی، وجود اختلالات در نظام انعقادی مانند کمبود پروتئین s ،c دو عنصری که خون را رقیق می‌کنند و نقص آنها موجب انعقاد خون و تشکیل لخته در نقاط مختلف بدن از جمله در سیاهرگ‌های عمقی پا می‌شود.
- سفرهای طولانی به خصوص با هواپیما به علت کم‌تحرکی بازگشت خون را کند کرده و خون مدت زیادی در پاها می‌ماند و ایجاد لخته می‌کند. در سفرهایی که بیش از چهار ساعت طول می‌کشد این احتمال دو برابر می‌شود.
عوارض لخته خون در پا
- لخته‌ی ایجاد شده در سیاهرگ‌ها به ساختار رگ به خصوص دریچه‌های آن آسیب می‌رساند، رگ‌های پا نمی‌توانند به راحتی خون را به قلب منتقل کنند و خون در پا تجمع پیدا می‌کند و پا متورم و دردناک شده و در نهایت دچار تغییر رنگ می‌شود.
- با تجمع خون در سیاهرگ‌های عمقی سیاهرگ‌های سطحی هم که با سیاهرگ‌های عمقی ارتباط دارند، متورم می‌شوند. (به تورم سیاهرگ‌های سطحی، واریس می‌گویند).
- یکی دیگر از عوارض مهم دیگر این است که این امکان وجود دارد یک تکه از لخته جدا شود و در جریان خون و رگ‌ها جاری شود. این لخته‌ی خون اگر به رگ‌های ریوی برسد موجب انسداد آنها می‌شود، برحسب اندازه‌ی لخته و رگ مسدود عوارض گوناگون از جمله مرگ ایجاد می‌کند.
علائم و نشانه‌های وجود لخته در سیاهرگ عمقی پا
- از علائم و نشانه‌های وجود لخته در سیاهرگ عمقی پا می‌توان گفت که پا در عرض چند ساعت تا چند روز بعد از ایجاد لخته متورم و دردناک می‌شود و تغییر رنگ قرمز و یا کبودی پیدا می‌کند.
- اگر تکه‌ای از لخته جدا شود و به رگ‌های ریه برسد و آنها را ببندد بر حسب اندازه لخته و رگ مسدود علائمی نظیر طپش و ضربان بلای قلب، تنگی نفس، درد قفسه سینه، سرفه، گاهی خلط خونی و سنکوپ ایجاد می‌کند. اگر این لخته بزرگ باشد و رگ‌های اصلی ریه را ببندد، افت شدید فشار خون می‌دهد و اگر به سرعت درمان نشود به مرگ منتهی خواهد شد.
تشخیص لخته در سیاهرگ های پا
در صورت وجود علائم یاد شده فوراً به پزشک مراجعه کنید. چنانچه پزشک با گرفتن شرح حال و معاینه به وجود لخته در ورید عمقی مشکوک شد درخواست سونوگرافی–داپلر از اندام مشکوک و آزمایش دی-دایمر D- Dimer می‌دهد. در صورت تأیید درمان شروع می‌شود. بر حسب شدت بیماری درمان سرپایی یا در بیمارستان انجام می‌شود. برای درمان از رقیق کننده‌های خون مثل انواع هپارین که به صورت وریدی یا زیر جلدی استفاده می‌شود. همچنین، ممکن است از انواع خوراکی مثل آپیکسابان روزی دو بار یا ریواروکسابان روزی یکبار استفاده شود. درمان لخته‌های عمقی پا بدون عارضه سه ماه و لخته‌های ریوی شش تا دوازده ماه ادامه دارد.
ترومبوز ورید عمقی چگونه درمان می‌شود؟
- درمان با داروهایی می‌باشد که از بزرگتر شدن لخته و مهاجرت آن به ریه‌ها جلوگیری می‌کند. برخی از این داروها به صورت تزریقی و سایر آنها به صورت قرص می‌باشند. بیشتر بیمارانی که برای لخته‌ی خونی درمان می‌شوند در ابتدا در بیمارستان تحت درمان قرار می‌گیرند.
- بیمارانی که قبلاً لخته داشته‌اند، معمولاً برای جلوگیری از لخته‌های خونی در آینده دارو دریافت می‌کنند. این داروها “ضدانعقاد”، “رقیق کننده‌ی خون”، یا “داروهای ضدلخته” نامیده می‌شوند.
- تقریباً همه تحت درمان با یک ضد انعقاد به صورت قرص برای حداقل ۳ ماه (و معمولاً طولانی‌تر) قرار می‌گیرند. بعضی از بیماران به مدت چند روز، یا در صورتی که نتوانند قرص بخورند به مدت طولانی‌تر، تحت درمان با دارویی قرار می‌گیرند که در زیر پوست تزریق می‌شود و هپارین نام دارد.
- داروهای ضد انعقاد لخته‌های خونی موجود را حل نمی‌کنند؛ اما، از بزرگتر شدن آنها جلوگیری می‌کنند. تحت درمان بودن با یک داروی ضد انعقاد به مدت چند ماه اهمیت دارد چون به بدن فرصت می‌دهد تا لخته‌ی قدیمی را حل کند. این درمان همچنین به این دلیل اهمیت دارد که بیمارانی که یک لخته دارند، به خصوص در چند ماه اول، در معرض خطر تشکیل لخته‌های دیگر هستند.
- چند داروی ضد انعقاد مختلف وجود دارند که به صورت قرص می‌باشند. این داروها عبارتنداز: وارفارین، ریواروکسابان، ادوکسابان، دابیگاتران. اگر پزشک برای شما داروی ضدانعقاد تجویز نماید، آن را دقیقاً به همان صورت مصرف نمایید. اگر یک دوز را فراموش کردید با پزشک خود تماس بگیرید.
- وقتی شروع به مصرف داروی ضدانعقاد می‌نمایید، نیاز به انجام آزمایش خون دارید. در صورت مصرف وارفارین نیاز به انجام آزمایشات منظم دارید تا وضعیت اعقادی خون شما بررسی شود. در صورت وجود تغییرات در وضعیت پزشکی یا نتایج آزمایشات ممکن است پزشک دوز داروی شما را تنظیم کند.
- در دوزهای اشتباه دارو ممکن است عملکرد نداشته باشد یا منجر به خونریزی‌های جدی شود. در واقع خونریزی خطری است که با مصرف تمامی داروهای ضدانعقاد وجود دارد و به همین دلیل باید مراقب نشانه‌های خونریزی باشید.
- افرادی که نمی‌توانند برای درمان لخته از دارو استفاده نمایند یا از درمان دارویی سودی نمی‌برند، ممکن است تحت درمان دیگری قرار گیرند که به آن فیلتر ورید اجوف تحتانی گفته می‌شود.
- در بعضی از موارد فرد لخته‌ای دارد که به اندازه‌ی کافی برای ایجاد گانگرن شدید می‌باشد (جریان خون به سمت پاها را قطع می‌کند). در این صورت، پزشک می‌تواند برای حل لخته دارو بدهد که اصطلاحاً به آن داروی “منفجرکننده‌ی لخته” گفته می‌شود و از طریق یک کاتتر داده می شود. در برخی موارد برای برداشتن لخته نیاز به جراحی می‌باشد.
درمان‌های پیشگیری کننده لخته در پاها
- پوشیدن جوراب واریس روزی ۶-۸ ساعت در روز مانع از افزایش تورم پا می‌شود و درد را کاهش می‌دهد.
- پاها بالا تر از سطح زمین قرار داده و از ایستادن‌های طولانی خودداری شود. برای تسریع تخلیه خون از پاها باید عضلات پا بکار گرفته شود. ورزش منظم و پیاده‌روی از راه‌های مناسب است.
- در زمان سفر از پوشیدن لباس تنگ اجتناب شود. مصرف مایعات به ویژه آب توصیه شده است.
- در سفرهای طولانی، مکرر ساق پا را منقبض و منبسط کنید. اگر مجبورید مدت طولانی بنشینید پاشنه پا را زمین بگذارید و انگشتان پا را به سمت صورت بالا آورده و دوباره به کف زمین گذاشته شود و هر یک تا دو ساعت در راهرو هواپیما یا قطار راه بروید. وزن بدن را کنترل کنید، زیرا چاقی یک عامل خطر برای این بیماری است.
برای جلوگیری از ایجاد لخته‌ی خونی چه می توان کرد؟
گاهی اوقات لخته بدین علت ایجاد می‌شود که فرد برای مدت طولانی بی‌حرکت نشسته باشد. به عنوان مثال، افراد در پروازهای طولانی مدت در معرض خطر لخته‌های خونی هستند. برای جلوگیری از این موارد، انجام کارهای زیر در طول یک پرواز طولانی مفید است:
- هر ۱ تا ۲ ساعت بایستید و راه بروید؛
- بلافاصله قبل از سفر سیگار نکشید؛
- لباس‌های سبک و راحت بپوشید؛
- در حالت نشسته وضعیت خود را تغییر دهید و ساق و کف پاهایتان را حرکت دهید؛
- مایعات فراوان بنوشید؛
- جوراب‌های فشاری مخصوص پاها بپوشید؛
- از مصرف الکل و داروهایی که شما را خواب آلود می‌کند به علت از دست دادن توان حرکت کردن در اطراف پرهیز کنید.
امیدواریم از این مطلب استفاده کرده باشید و از آن در زندگی روزمره بهره ببرید. اگر خواندن این مطلب باعث شد مقداری اطلاعات عمومی شما در حوزه‌ی پزشکی لخته‌ی خون در وریدهای عمقی بالاتر برود، آن را با دوستان و آشنایانتان به اشتراک بگذارید.
برای آشنایی بیشتر با سایر نکات و ترفندهای کاربردی، همچنان با پایگاه خبری – تحلیلی ریواس جنوب همراه باشید.
چنانچه نظر و یا تجربه‌ی ارزشمندی در زمینه‌ی لخته خون در وریدهای عمقی اندام‌های تحتانی دارید، آن را برای ما و سایر مخاطبان ریواس جنوب به اشتراک بگذارید.
منابع
